घरमाथि तरकारी फलाउँदै गृहिणी

भरतपुर महानगरपालिका–११ दीपज्योति टोल सुधार संस्था छिरेपछि यतिबेला सबैको घरमाथि तरकारी खेती देख्न सकिन्छ । तरकारी लगाउने जग्गा नभएपछि स्थानीय महिलाहरुले कौसीमा तरकारी खेती गर्दै आएका छन् ।

बाहिरबाट हेर्दा पनि लोभलाग्दो देखिने गरी दीपज्योति आमा समूहका महिलाहरुले तरकारी खेती गर्दै आएका हुन् । स्थानीयवासी सुनिता कार्की आफ्नो फुर्सदको समयमा कौसीमै बिताउँदै आएको बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘घरको काम धन्दा सकिएपछि दिन कटाउने बाटो भएको छ । तरकारी किनेर खान पनि परेको छैन ।’

बिहान बेलुका घरको कामबाहेक उनको अन्य समयमा कौसीमा काम गरेर बित्छ । घरमै उत्पादन भएको अर्गानिक तरकारी खान पाइने र समयको बचत हुने गरेको आचार्य बताउँछिन् ।

कौसीमा तरकारी लगाएदेखि दैनिकी कटाउन र घरका लागि आवश्यक तरकारी पर्याप्त मात्रामा पुग्ने गरेको उनले बताइन् । विगत एक वर्षदेखि कौसीमा तरकारी लगाउँदै आएकी कार्की अहिले तरकारी किन्न जाने समय र तरकारी किन्ने पैसाको समेत बचत भएको बताउँछिन् । तरकारी किन्ने पैसा अन्य क्षेत्रमा लगानी गरेको उनले बनाइन् ।

सोही टोलकी विष्णु आचार्यको फुर्सदको समय तरकारी गोड्ने, पानी हाल्ने र मल राख्नेमै बित्छ । उनले घरको छतमा तरकारी लगाएकी छन् । उनको कौसीमा बोडी, काँक्रो, साग, घिरौँला, कागतीलगायतका तरकारी फलेका छन् । बिहान बेलुका घरको कामबाहेक उनको अन्य समयमा कौसीमा काम गरेर बित्छ । घरमै उत्पादन भएको अर्गानिक तरकारी खान पाइने र समयको बचत हुने गरेको आचार्य बताउँछिन् । ‘तरकारी किन्न जाँदा अन्य सामान पनि किनिने गरेको भए पनि अहिले बजारको तरकारी किन्नु परेको छैन,’ उनी भन्छिन्, ‘यसले फजुल खर्च पनि रोकेको छ ।’

यतिबेला मरहठ्ठाको कौसीमा बोडी, काँक्रो, खुर्सानी, भिन्डी करेलालगायतका तरकारी फलेका छन् । थोरै ठाउँमा भए पनि आफूलाई पर्याप्त तरकारी उत्पादन भएको उनी बताउँछिन् ।

अर्चना देवकोटा मरहठ्ठाको बिहान–बेलुकाको समय कौसी खेतीमा बिताउँदा आफूलाई पुग्ने तरकारी उत्पादन हुँदै आएको छ । सुरुवातमा केही समस्या हुन्छ कि भन्ने लागेको भए पनि अहिले तरकारी खेती व्यवस्थित गर्न सके आफूलाई आवश्यक पर्ने मात्र नभई थोरै–थोरै बिक्री गरेर नुनतेल खानेसम्म पुग्ने उनी बताउँछिन् । ‘बजारको तरकारीमा कति विषादी हुन्छ थाहा हुँदैन । आफूले लगाएको ताजा र कम बिषादी प्रयोग भएको तरकारी खान पाइएको छ,’ उनी भन्छिन् ।

यतिबेला मरहठ्ठाको कौसीमा बोडी, काँक्रो, खुर्सानी, भिन्डी करेलालगायतका तरकारी फलेका छन् । थोरै ठाउँमा भए पनि आफूलाई पर्याप्त तरकारी उत्पादन भएको उनी बताउँछिन् ।

दीपज्योति आमा समूहका ४५ महिलाले अहिले तरकारी खेती गरिरहेका छन् । तीमध्ये गत वर्षदेखि गर्दै आएका २५ र अहिले २० जनाले सुरु गरेकाको आमा समूहका अध्यक्ष महेश्वरी राईले बताउइन् । ‘कौसी खेती गर्न लागेपछि यस टोलका महिलाको तरकारी किन्न जानुपर्ने बाध्यता हटेको छ,’ उनले भनिन्, ‘अहिले यहाँका महिला दिदीबहिनीले प्राङ्गारिक मलसमेत आफैँ उत्पादन गर्दै आउनुभएको छ ।’

दीपज्योति टोल विकास संस्थाका उपाध्यक्ष शुभद्रा रेग्मी कृषि ज्ञान केन्द्र भरतपुरको ५० प्रतिशत अनुदानमा कौसी खेती कार्यक्रम गरिएको बताउँछिन् । अहिले संस्थामा आवद्ध २ सय ५ घरधुरी रहेको र यी सबै घरमा कौसी खेती पु¥याउने योजनाअनुसार काम अघि बढेको उनको भनाइ छ ।

ज्ञान केन्द्रका प्रमुख राजन ढकाल २५ जनाभन्दा बढीको समूह बनाएर आएमा केन्द्रले अनुदान दिने बताउँछन् । समूहमा आउनेमध्ये प्रतिव्यक्ति रु १० हजारसम्म अनुदानको व्यवस्था रहेको उनले जानकारी दिए । ‘जग्गा खण्डीकरण भएर सानो–सानो टुक्रा भइरहेको समयमा कौसी खेती निकै प्रभावकारी हुनेछ,’ ढकालले भने, ‘यसले हरियाली र घरको सुन्दरतासमेत बढाउँछ ।’