डा. प्रमोदकुमार क्षेत्री, मिर्गाैला रोग विशेषज्ञ, नेपाल मेडिकल कलेज तथा शिक्षण अस्पताल, जोरपाटी
कोरोनाको पहिलो लहरले संसारभरका धेरै मानिसहरुलाई मृत्युको मुखमा पुर्यायो । उपलब्ध तथ्यांक केलाउँदा संसारभर मर्नेको संख्या दोस्रो विश्वयुद्ध भन्दा बढी पाइएको छ । कोरोना विरुद्धको अभियानमा खोप पनि निर्माण भयो । खोप लगाइएको छ । तर कोरोनाको प्रभाव र वृद्धिमा खासै कमी आएको छैन ।
वैज्ञानिकहरु सोच्छन् कि हामी कोरोनालाई ठेगाना लगाएर छोड्छौ । कोरोना पनि कहाँ कम छ र ठाउँअनुसार आफू अनुकुल हुने गरी आणुवांशिक परिर्वतन गर्दै झन् बलियो रुपमा प्रस्तुत भइरहेको छ । उसले आफ्नो वंशलाई निरन्तरता दिइरहेको छ ।
त्यसो त विश्व फेरि कोरोना महामारीको दोस्रो लहरको चपेटामा छ । दिन दिनै मर्नेको संख्या बढीरहेको छ । सर्वत्र हाहाकार छ । एउटै आवाज अक्सिजन छैन, बेड छैन, भेन्टिलेटर छैन त कतै औषधि छैन । त्यसैले यसपटक पनि संसारभर कतिले मृत्युवरण गर्ने हुन् अनुमान लगाउन गाह्रो छ ।
यसबारेमा हामीले गम्भीर भएर सोच्ने बेला भएको छ । कोरोना कस्तो रोग होला ? यसबाट संक्रमित बिरामीको उपचारमा अक्सिजन नभई नहुने अर्थात अक्सिजन नै प्रमुख उपचार । हामीले कयौँ रोगहरु देखेका र उपचार गरेका छौँ । जहाँ अक्सिजन नभएर मृत्युवरण गर्नुपर्ने अवस्था कमै आउँछ । त्यसैले यो कोरोना र अक्सिजन बिच के कस्तो प्रगाढ नाता सम्बन्धहरु रहेको हामीले सोच्ने बेला आएको छ ।
साथै, अझै तेस्रो लहर आउने हो कि भन्ने आशंका पनि छ । विकसित मुलुक अमेरिकाले करिव ७० प्रतिशत नागरिकलाई खोप लगाई सुरक्षाको प्रत्याभूती गराएको छ । त्यस्तै चीनले आफ्नो दक्षता र क्षमताको प्रयोगले कोरोना नियन्त्रण राखि विश्वमा नै एउटा ज्वलन्त उदाहरण कायम गरेको छ । राहत सामग्री उपलब्ध गराउनुको साथै खोप र कोरोना उपचार सबन्धित सामाग्री बिक्री समेत गरिरहेको छ ।
त्यसैले यसबारेमा हामीले गम्भीर भएर सोच्ने बेला भएको छ । कोरोना कस्तो रोग होला ? यसबाट संक्रमित बिरामीको उपचारमा अक्सिजन नभई नहुने अर्थात अक्सिजन नै प्रमुख उपचार । हामीले कयौँ रोगहरु देखेका र उपचार गरेका छौँ । जहाँ अक्सिजन नभएर मृत्युवरण गर्नुपर्ने अवस्था कमै आउँछ । त्यसैले यो कोरोना र अक्सिजन बिच के कस्तो प्रगाढ नाता सम्बन्धहरु रहेको हामीले सोच्ने बेला आएको छ ।
चेक ब्यालेन्स — यो सिद्धान्त सबै क्षेत्रमा लागु हुन्छ । हाम्रो गतिविधिले पृथ्वीलाई असहज भएमा पृथ्वीले पनि बदलास्वरुप हामीलाई सजाय दिन सक्छ । कतै कोरोना महामारीबाट अत्याधिक मृत्युवरण यसकै नतिजा त होइन ? सोचौं ।
आज विज्ञानको चमत्कारले गर्दा विश्वको सबै कुना काप्चामा मानिसहरु सहजै पुग्न सक्ने भए । पृथ्वी अत्तिक्रमित हुन थाल्यो । पृथ्वी मात्र नभएर मंगल ग्रह चन्द्र ग्रहमा समेत मानव जातीको सम्भावना सम्बन्धि खोज भइरहेका छन् । यो कस्तो विकास हो ? बढ्दो मानव अत्तिक्रमणले विभिन्न समस्या निम्ताउँछ । मानिस र वातावरण बिचको सन्तुलनमा दखल पु¥याउँछ । यस्ता गतिविधिले गर्दा भइरहेको समस्या र भावी पुस्तालाई पर्न सक्ने समस्या बारे कस्ले सोच्ने ?
चेक ब्यालेन्स — यो सिद्धान्त सबै क्षेत्रमा लागु हुन्छ । हाम्रो गतिविधिले पृथ्वीलाई असहज भएमा पृथ्वीले पनि बदलास्वरुप हामीलाई सजाय दिन सक्छ । कतै कोरोना माहामारीबाट अत्याधिक मृत्युवरण यसकै नतिजा त होइन ? सोचौं ।
बढ्दो औद्योगिकरणले गर्दा अत्याधिक मात्रामा कार्बनडाईअक्साइड उत्सर्जन भइरहेको छ । हाम्रो वायुमण्डलमा कम मात्रामा हुनुपर्ने कार्बनडाइअक्साइड बढी छ भने बढी हुनुपर्ने अक्सिजन कम छ । आजका हाम्रा क्रियाकलाप र गतिविधिले घर, गाउँ, टोल, छरछिमेक सबै फोहोर र प्रदुषित भएका छन् । कतै सास फेर्नको लागी खुला पार्क पनि खोज्नुपर्ने स्थिती छ । मानिसले आफूलाई निकै चलाख ठानिरहेको हुन्छ । तर प्रकृति मानिसभन्दा कयौँ गुणा चलाख छ ।
प्राचीन इतिहास हेर्दा चौथो जातीहरुको लोप नै भएको पनि पाइन्छ । यसर्थ माथि उल्लेखित पञ्च महाभुतहरुमा नकारात्मक असर पर्ने काम मानव जातीबाट हुन भएन । यसको संरक्षणलाई सबैजना आजैबाट लागि पर्नु पर्ने देखिन्छ ।
प्रकृतिले आफ्नो सफाई आफैं गरि छाड्छ । हामीलाई कोठा भित्र राखेर वा सवारी साधन सञ्चालनमा रोक लगाएर आफ्नो सफाई गरेर छोड्छ । यिनै मानव गतिविधिले आज कोरोना र कोरोनाका जातिहरुले मानिसको ज्यान लिइरहेको छ । त्यस्तै भोलिका दिनमा पानी प्रदुषित भएर वा वायु प्रदुषित भएर मानिसहरुले जीवन गुमाउनु पर्ने अवस्था आउन सक्नेछ ।
हाम्रो प्राचिन ग्रन्थ वेदमा उल्लेख छ कि मानव अस्तित्व पञ्चमहाभुत पृथ्वी, जल, तेज, वायु र आकाशको संयोजकले बनेको हुुन्छ । उपयुक्त कुराहरु स्वच्छ र सफा हुनु स्वास्थ्य जीवनको लागि अनिवार्य छन् । यिनिहरुमा लगातार नकारात्मक प्रभाव पर्ने काम भएमा मानव अस्तित्व नै समाप्त भएर जाने संभावना हुन्छ ।
प्राचीन इतिहास हेर्दा चौथो जातीहरुको लोप नै भएको पनि पाइन्छ । यसर्थ माथि उल्लेखित पञ्च महाभुतहरुमा नकारात्मक असर पर्ने काम मानव जातीबाट हुन भएन । यसको संरक्षणलाई सबैजना आजैबाट लागि पर्नु पर्ने देखिन्छ । यसबाट नै हाम्रा भावी पुस्ताको अस्तित्व कायम राख्न सहयोग मिल्ने छ । कता–कता कोरोनाले हामीहरुलाई यिनै कुराहरु सिकाउन खोज्दै छ कि जस्तो लाग्छ ।
त्यसैले पञ्च महाभुतहरुमा नकारात्मक असर पर्ने गतिविधहरु तत्काल रोकौँ । पृथ्वीलाई स्वच्छ र सफा राख्न जथाभावी फोहोर नफाल्ने, प्लास्टिक प्रयोग नगर्ने, विषादी प्रयोग नगर्ने र उद्योग धन्दाबाट निस्केका विषाक्त फोहोर मैलाको उचित व्यवस्था अनिवार्य छ ।
वायुमा कार्बनडाइअक्साईडको मात्रा बढ्दो छ । यो स्वस्थका हिसाबले हानिकारक छ । यो नै पृथ्वीको तापक्रम बढ्नुको मुख्य कारणका रुपमा रहेको छ । यो भावी पुस्ताको लागि ठुलो चुनौती हो ।
हाम्रो सनातन धर्म र परम्परा अनुसार जललाई गंगा माताका रुपमा हेरिन्छ । त्यस अनुसार पानी पोखरी नदी नालाहरुमा फोहोर गर्न सक्त मनाही छ । तर आज घर–घरका ढल, उद्योग कल कारखानाबाट निस्केको दुषित फोहोर, अन्य फोहोर सिधा नदीमा मिसाइन्छ । हावामा अक्सिजन उचित मात्रामा हुन जरुरी छ ।
तर, वायुमा कार्बनडाइअक्साईडको मात्रा बढ्दो छ । यो स्वस्थका हिसाबले हानिकारक छ । यो नै पृथ्वीको तापक्रम बढ्नुको मुख्य कारणका रुपमा रहेको छ । यो भावी पुस्ताको लागि ठुलो चुनौती हो ।
आकाश वायुमण्डल स्वच्छ र सफा हुनुपर्दछ । आकाश हेर्दा सफा निलो देखिनु पर्दछ अहिले यस्तो देखिदैन । डाँडाकाँडा पनि प्रदुषणले गर्दा प्रस्ट देख्न सकिँदैन । वायुमण्डल सफा राख्न पुन पृथ्वी, जल, वायु सबैलाई स्वच्छ राख्न प्रदुषण रोक्नै पर्दछ ।
अब हाम्रो प्रकृति र मानव अस्तित्व कसरी बचाउने ?
१. अक्सिजन बढी उत्पादन हुने क्रियाकलाप जस्तै घर आँगन, कौँसी र कुनै खुल्ला ठाँउमा वृक्षारोपण गरेपछि हरियाली बढ्ने छ र फलस्वरुप यथस्ट मात्रामा अक्सिजन पाइने छ ।
२. कार्बनडाइअक्साईड उत्सर्जन कम गर्ने । बढ्दो उद्योग धन्दाले गर्दा वर्षेनी वायुमण्डलमा कार्बनडाइअक्साइडको मात्रा बढी रहेको छ । यस्ता विभिन्न नकारात्मक असर मध्येको एक पृथ्वीको बढ्दो तापक्रम पनि हो । औद्योगिक केन्द्रहरुले कार्बडाइअक्साइड उत्सर्जन कम हुने योजना तत्काल लागू गर्न पर्दछ ।
३. घर आँगन, टोल छिमेक र सार्वजनिक स्थलहरु सफा राख्नुपर्छ ।
४. हाम्रा पुर्खाहरुले जस्तै हामीहरुले पनि पानीको स्रोत र पानी संकलन हुने कुनै पनि ठाँउमा फोहोर मैला हुनबाट जोगाउँ । जललाई गंगा माताको रुपमा सम्मान गरौं अनि पानी सफा राख्न सकिन्छ ।
५. साइकल लेन बनाउने, पैदल यात्रुलाई प्रोत्साहन गर्ने सौर्य उर्जाबाट सञ्चालन हुने सवारी साधन प्रोत्साहन गर्ने सिमित मात्रामा मात्र सवारी साधन चलाउने र उद्योग धन्दाबाट निस्कने धुवा धुलोको उचित व्यवस्थापन गर्ने ।
६. खुल्ला वातावरणमा बस्ने एकै ठाँउमा धेरै जना नबस्ने । सम्भव भए सम्म अलग कोठामा बस्ने । घर निर्माण गर्दा घर वरपर प्रसस्त जमिन खाली राखेर वृक्षारोपण गर्ने । कतै खाली ठाउँ भए वृक्षारोपण गर्ने र पार्क बनाउने ।
७. आध्यात्मिक विचार, सकारात्मक सोच, सहयोगी भावनाको विकास गर्ने ।
८. यसरी भावी पुस्ताको अस्तित्व जोगाउन अहिले देखि नै जुटौ । अन्यथा कोरोना जस्तै अरु नै माहामारीले पछि फेरि सताउनेछ ।
आज सोनाम ल्होसारयसकारण मनाउन थालियो ल्होसार तामाङ समुदायको सांस्कृतिक पर्व सोनाम ल्होसारका अवसरमा सरकारले आज बिहिबार देशभर सार्वजनिक बिदा दिएको छ।समुदायले
एपी शर्माको संगीत र शब्दमा आधारित तथा कैसिलोको स्वर र प्रस्तुति रहेको नयाँ म्युजिक भिडियो “भ्यालेन्टाइन” सार्वजनिक भएको छ।मिस्टर जेसीडीको निर्देशनमा तयार यो म्युजिक भिडियोले प्रेमका भावनालाई आधुनिक शैलीमा प्रस्तुत गरेको छ। गीतको बोल “भ्यालेन्टाइन” प्रेम, रोमान्स र गहिरो भावनाको समायोजन हो । यसले भ्यालेन्टाइन डेको पर्खाइ मात्र नभई, प्रेमलाई दिन विशेष बनाउनेहरेक दिनको महत्त्वलाई व्यक्त गर्दछ। “फेब्रुअरीको पर्खाइ गर्न सक्दिन, मलाई माया गरिदेऊ” भन्ने गीतका शब्दहरूले प्रेमीहरूलाई आफ्नो भावनाहरूखुलस्त रूपमा व्यक्त गर्न प्रेरित गर्ने सन्देश दिन्छ। गीतमा प्रेम, वफादारी, र रोमान्सको भावना झल्किएको छ नाइजेरियामा छायांकन गरिएको भिडियोको भिजुअल प्रस्तुति गीतकै भावना अनुसारजीवन्त र कलात्मक छ। मुख्य भागहरूमा प्रेममा परेका मानिसहरूको भावनालाई प्रतीकात्मक रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ। म्युजिक भिडियोले उत्कृष्ट छायांकन र निर्देशनमार्फत प्रेम र रोमान्सलाई अझ रोचक बनाएको छ। भिडियोमा आधुनिक शैलीका शब्द र धुनलेयुवाहरूको मन जित्ने प्रयास गरिएको छ। गीत “एपी म्युजिक” युट्युब च्यानलमा उपलब्ध छ, जसले छोटो समयमा नै दर्शकहरूको मन जित्ने सम्भावना राख्दछ। “भ्यालेन्टाइन” गीतले प्रेमदिवसलाई अझ विशेष बनाउन प्रेरणा दिने अपेक्षा गरिएको छ। नेपाली डायस्पोराले अंग्रेजी गीत-संगीतमा पनि विश्वब्यापी प्रतिस्पर्धा गर्न सुरु गरेको यो एउटा सकारात्मक संकेत हो, जसले नेपाली कलाकारितालाईअन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा थप पहिचान दिलाउन मद्दत पुर्याउनेछ।
