प्रदूषणका कारण पुरुषको लिङ्गको आकार घट्दै

यदि तपाईंलाई मौसम र वातावरणीय संकटका बारेमा चासो छ भने, यो पनि जानीराख्नुस् कि प्रदूषणका कारण पुरुषहरूको लिङ्गको आकार घटिरहेको अध्ययनले देखाएको छ ।

एक अग्रणी महामारीविद् तथा वातावरण वैज्ञानिकले औद्योगिक रसायनसंग लिङ्गको लम्बाईको सम्बन्ध जाँच्ने किसिमको अध्ययन प्रकाशित गरेका छन् । डा. साना स्वानको ‘काउन्ट डाउन’ नामक् पुस्तकमा आधुनिक विश्वले मानिसको प्रजनन क्षमताको विकासमा र मानव प्रजातिको भविष्यमा बाधा खडा गरेको विषयमा बहस समेटिएको छ ।

प्रदूषणले लिङ्गको उत्तेजनामा असामान्यता, उर्वरतामा गिरावट आदि कारणले बढ्दो सङ्ख्यामा सानो लिङ्ग भएका बच्चाको जन्म हुने क्रम उच्च दरमा बढिरहेको सो पुस्तकमा उल्लेख छ । यद्यपी, लिङ्गको आकार घटिरहेको विषय शीर्षक कतिपयलाई हास्यास्पद पनि लाग्न सक्छ । तर, यो अनुसन्धानले मानवको दीर्घायु र बाँच्ने क्षमताको एक प्रकारले तथ्य उजागर गरेको छ ।

कुनै प्रजाति खतरामा छ कि छैन भन्ने प्रश्न व्याख्या गर्न पाँच सम्भावित मापदण्ड छन्, जसमा मानव जातिले पाँचमध्ये तीनवटा मापदण्ड पूरा गर्दछन् ।

‘विश्वका केही स्थानमा हेर्ने हो भने २० बर्ष उमेरका महिलाहरूमा उनीहरूको हजुरआमा ३५ वर्ष हुँदाको जति पनि उर्वरता छैन’, डा. स्वानले विश्व अस्तित्वगत संकटमाथि प्रकाश पार्दै भन्छिन्, ‘हाम्रो वातावरणका केमिकल र आधुनिक विश्वको अस्वस्थ्य लाइफस्टाइलका कारण, विभिन्न तत्वहरूले हाम्रो हर्माेनको असन्तुलन गर्दै प्रजनन क्षमताको विनाश गरिरहेका छन् ।

कुनै प्रजाति खतरामा छ कि छैन भन्ने प्रश्न व्याख्या गर्न पाँच सम्भावित मापदण्ड छन्, जसमा मानव जातिले पाँचमध्ये तीनवटा मापदण्ड पूरा गर्दछन् । ‘कुनै एक मापदण्ड पूरा गर्नु नै काफी हुन्छ’, डा. स्वान भन्छिन्, ‘हालको स्थितिअनुसार मानवले ३ वटा मापदण्ड पूरा गरिसके । ’

प्रदूषण गर्भावस्थाका शिशु

डा. स्वानको अध्ययनअनुसार यो अवरोध प्लास्टिक उत्पादनमा प्रयोग हुने फ्यालेट्स नामक् केमिकलका कारण सिर्जना भएको हो । यसले इन्डोक्राइन हर्मोन उत्पादनमा प्रभाव पार्न सक्छ ।

फ्यालेट्स समूहका केमिकल कुनै पनि बस्तुको लचकता बृद्धि गर्न प्रयोग गरिन्छ । खेलौना, खाद्य प्याकेजिङ, डिटर्जेन्ट्स, कस्मेटिक्सलगायत विभिन्न उत्पादनमा यसको प्रयोग हुन्छ । तर यी बस्तुले मानवको विकासमा हानी पु-याइरहेको डा. स्वानको धारणा छ । डा. स्वान भन्छिन्, ‘नवजात शिशुहरू गर्भमै केमिकल संक्रमणको शिकार हुने गरेका छन् ।’ डा स्वानका अनुसार उनका प्रयजसो काम फ्यालेट्सको प्रभावहरूमा केन्द्रित छन् । उनी हालसालै मुसाहरूमा फ्यालेट्स सिन्ड्रोमको अध्ययन गरिरहेकी छिन् ।

यद्यपी, २००० सालमा मानिसमा फ्यालेट्सको डोज कम गर्ने पद्धतिको विकास भएको थियो । तत्पश्चात् डा. स्वानले यी केमिकल अभिभावकबाट सन्तानमा कसरी सर्छ ?, यसले महिलाको यौनोच्छामा कसरी प्रभाव पार्छ जस्ता अध्ययन प्रकाशित छन् । त्यस्तै भर्खरै मात्र मानिसको लिङ्गको आकारमा कसरी प्रभाव पार्छ ? भन्ने अध्ययन पनि भएको छ ।

उनले २०१७ मा पुरुषहरूको उर्वरताका बारेमा एक अनुसन्धान गरेकी थिइन् । सो अनुसन्धानमा स्पर्म र प्रदूषणको सम्बन्धको अध्ययन भएको थियो । यो अनुसन्धानलाई उनको सबैभन्दा प्रसिद्ध अध्ययन मानिन्छ ।

युनिभर्सिटी अफ सिकागोको इनर्जी पोलिटिक्स इन्स्टिच्युटका निर्देशक माइकल ग्रिनस्टोन भन्छन्, ‘नागरिकको तर्फबाट परिवर्तनको माग र बलियो नीतिले युरोपको वायु शुद्ध पार्न ठूलो भूमिका खेलेको छ ।

डा. स्वान र उनको टोलीले करिब ४५ हजार स्वस्थ्य पुरुष समावेश गरिएको १ सय ८५ वटा अध्ययन गरेको थियो । सो अध्ययनले १९७३ र २०११ का बीचमा पुरुषहरूमा ५९ प्रतिशतले स्पर्म क्षमता घटेको निश्कर्ष निकालेको थियो ।

यद्यपी युरोपियनहरूको लागि भने खुशीको खबर छ । युरोपियन इन्भाइरोमेन्ट एजेन्सी स्थापनाको दुई दशक यता हेर्ने हो भने युरोपियन नागरिकहरू ४१ प्रतिशत कम प्रदूषणको जोखिममा छन्, जसका कारण युरोपियनहरूको औसत आयु ९ महिना थपिएको छ ।

युनिभर्सिटी अफ सिकागोको इनर्जी पोलिटिक्स इन्स्टिच्युटका निर्देशक माइकल ग्रिनस्टोन भन्छन्, ‘नागरिकको तर्फबाट परिवर्तनको माग र बलियो नीतिले युरोपको वायु शुद्ध पार्न ठूलो भूमिका खेलेको छ । र, यसलाई निरन्तरता दिएर प्रदूषणलाई भोलिका भाग्य बन्नबाट रोक्न सकिन्छ ।’
त्यसैले यदि प्रदूषण कमी गर्ने तरिकाहरू राम्रोसँग कार्यान्वयन गर्ने हो भने, भविष्य र मानवताको उर्वरताको लागि अझै पनि आशा गर्न सकिन्छ ।