अमेरिकाको झझल्को

करिव डेढ दशकअघि आफ्नी श्रीमतीसहित अमेरिकाको भ्रमणमा जाँदा देखेका, भोगेका र सिकेका कुराहरूलाई अनुभवजन्य किसिमले रामविनयद्वारा ‘अमेरिकामा ९० दिन’ यात्रा संस्मरणमा अमेरिकाको तात्कालीन झझल्को उतारिएको छ । अध्ययन र रोजगारीका सिलसिलामा अमेरिकामा रहेका छोरा, बुहारी र नातिको मायामा झाँगिएर अभिभावकीय जिम्मेवारी पूरा गर्दै टुङ्गिएको यो यात्रामा रमाइला र वास्तविकता बोकेका संस्मरणहरू प्रस्तुत गरिएको छ ।

यात्राका क्रममा उनले भेटेका विभिन्न मानिसहरूको अनुभव लिने, परिवारिक मायाममता, दायित्वबोध बहन गर्ने, प्राप्त अनुभूतिहरूलाई विगत र भविष्यसँग जोड्दै लेखन यात्रामा एक भरपर्दो जिम्मेवार नागरिक र प्रतिवद्ध लेखक बन्न पुगेका छन् रामविनय ।

यात्राका क्रममा जोडिएको परिवारको सन्दर्भलाई सायद यो कृति प्रकाशन हुँदा रामविनयका बुबा र भाईहरूले सुखानुभूति महसुस गर्न पाएनन् । विगत दुई वर्षसम्म कोरोनाको कहरमा विश्व जगत नै जकडिन बाध्य भयो । अझै यसको असर परिरहेको छ । यही समयमा कोरोनाका कारण नियात्राकारका बुबा र दुई भाई परिवारबाट दुःखद् किसिमले गुम्न पुगे ।

यो पनि…
यात्राको तरङ्गमा तैरिँदा

उनी पनि कोरोनासँग लड्दै अन्त्यमा हामीसामु सतिसाल झैँ उभिन आइपुगे र आफ्नो लेखनलाई निरन्तरता दिन थाले । यसै क्रममा कोरोना कालखण्डको प्रभाव घट्दै जाँदा २०७८ सालमा भुँडी पुराण प्रकाशनबाट उनको ‘अमेरिकामा ९० दिन’ नियात्रा सङग्रह प्रकाशित हुन पुगेको देखिन्छ ।

यसअघि पनि ‘म आएको छु’ (२०४७), ‘जराको स्वर’(२०६०), ‘फेरिएको चित्र’ (२०६८) ३ वटा कविता सङग्रह, ‘घर विनाको घर’ (२०७३) कथा सङ्ग्रह, ‘टापुमा तैरिदा’ (२०६६) ‘झझल्को’(२०७४) र ‘साबिति वयान’(२०७७) यात्रा संस्मरण सङग्रह प्रकाशन भएका छन् । रामविनयका लेखनमा वैचारिक प्रस्टता, यथार्थता र परिवर्तनशीलताको झल्को पाइन्छ ।

उक्त सङग्रह प्राप्त हुनासाथ मैले अध्ययन गरेँ, मन छोयो, केही शब्द पोखेँ । यस नियात्रा सङग्रहमा समेटिएका विभिन्न शीर्षकहरूका १३ वटा विषयका प्रस्तुतिबारे अध्ययन गर्दा पारिवारिक माया, अमेरिकी विकास र शासनपद्धति, अमेरिकामा जीवन गुजार्न पुगेका नेपालीहरूका सुख, दुःखका कथा, आफूले यात्रा गर्दैगर्दा स्वदेश एवम् अन्य क्षेत्रका जीवन भोगाइका विविध घटनाहरुको समेत पुनरावृत्ति गर्दै सारमा सबल विचारहरू प्रकट भएको पाइन्छ ।

यो पनि…
‘आमा’

यसैक्रममा ‘प्रस्थानको पहिलो दिन’ पहिलो शीर्षकमा अमेरिकाको जर्जिया राज्यको एथेन्स जानुपूर्व त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको अध्यागमन पुगेको र त्यहाँ घटेका कुराहरू, राहदानी बनाउने प्रकृयामा गरिएका कृयाकलापको पुनारावृत्ति र सुरक्षा जाँचको प्रबन्धका बारेमा वर्णन गरिएको छ ।

‘बैङककदेखि सिउलसम्म’ मा विमानले भुइँ छाडेर आकाशतिर विचरण गर्दाको अनुभव , विमानभित्रका यात्रुहरुको अनुभवजन्य गफगाफ, कोरियन एयरलाइन्सको काउन्टर खोज्ने क्रममा गरिएका गतिविधिसँगै थाइल्यान्ड र नेपालका नेताहरूको दृष्टि र सोचाइमा हुने अन्तरका सम्बन्धमा पुनःस्मरण गरिएको सन्दर्भ उल्लेख गरिएको छ ।

‘प्रशान्त महासागर तरेपछि’मा बाल्यकालीन अवस्थामा कल्पनामा उडान भरेको प्रशान्त महासागर तर्दाका अनुभूतिलाई पस्कँदै पाठकलाई पनि त्यसरी नै तैराउन सफल भएका छन् । घाम कोरियाबाट पश्चिमतिर लाग्दा आफू उडेको यान पूर्वतर्फ लागेको र विपरीत दिशामा यात्रा गर्दाका अनौठा अनुभूतिसँगै प्लेनबाट ओर्लिएपछि सामान लिन रेल चढ्नुपर्दोरहेछ भन्ने कुरामा प्रस्ट ध्यान नदिँदा यस घटनाबाट व्यहोर्नु परेका झन्झटलाई सविस्तार वर्णन गरिएको छ ।

यो पनि…
उत्तर कोरिया, मैले जे देखेँ

नियात्राकारले कुनै कार्य गर्नुअघि सो सम्बन्धी दृष्टिकोण स्पष्ट हुनुपर्छ भन्दै नेपालको राजनैतिक दृष्टिकोणका कुरासँग जोडेर सानातिना कुरालाई समेत गम्भीरतापूर्वक लिन सुझाव दिएका छन् । काठमाण्डौबाट ३८ घण्टाको लामो यात्रामा एथेन्सको भूमि टेक्दा उनले एक्कासी चितवनको गर्मी समेत सम्झन पुगेका छन् ।

‘बेलाको राग’ शीर्षकमा यात्रा गर्ने सन्दर्भमा उमेर, समय, परिवेश र पेशाजस्ता विविध रागले उत्पन्न हुने उत्सुकता, जिज्ञासा र रोमाञ्चकता पनि व्यक्तिपिच्छे फरक–फरक हुने कुरा व्यक्त गरेका छन् । यो शीर्षक अध्ययन गर्दै जाँदा प्रचलित रहेका रुसको जर्जिया र ग्रिसको एथेन्स भन्ने ठाउँ अमेरिकामा पनि नामाकरण भएका रहेछन् भन्ने जानकारी पाइन्छ ।

‘एथेन्स टेकेपछि’ शीर्षकमा जागिरे जीवन र अवकास प्राप्त जीवनमा पाइने बेफुर्सद–फुर्सद, टेन्सनयुक्त –टेन्सनयमुक्त यात्राको अनुभूतिगत उतारचढावलाई प्रस्तुत गरिएको छ । यसका साथै एथेन्सको हरियाली, सडकको घुमाउरो जालो, शान्त वातावरण, व्यापारिक गतिविधि, सपिङमल र उपभोक्तावादी समाज निर्माणका कुराहरुलाई पनि प्रभावकारी ढङगले पस्किएको पाइन्छ । ‘अमेरिकन बहिनी र हामी’ मा ट्राभल चेक साट्न जाँदा एउटी महिला कर्मचारीको शिष्ट व्यवहारले गर्दा अमेरिकाको बैङ्किङ क्षेत्रमा प्रभावकारी सेवा प्रवाह हुने कुरामा लेखक विश्वस्त भएको भाव व्यक्त गरेका छन् ।

यो पनि…
तेक्वान्दोको तागत

यस आधारमा उनले सारमा विकासको लक्ष्य नै प्रभावकारी सेवा प्रवाह हो भन्ने भाव व्यक्त गरेका छन् । ‘इन्टरनेट र हामी’मा नेपाली र विदेशी भूमिमा हुने सदस्यहरूका बिचको पारिवारिक मायाममतालाई कसरी जोड्न सकिन्छ, नातागोताको चिनजान र नयाँ पुस्ता(नाति/नातिना) का लागि एकअर्कामा सम्बन्ध गाँस्न कसरी इन्टरनेटले सहयोग पुर्याएको छ भन्ने भावना व्यक्त गरिएको छ ।

यस्तै गरेर ‘अस्तित्वको खोजी’मा विभिन्न परिस्थिति र बाध्यताका कारण अवसरको खोजीमा जीवनयापन गर्दै गरेका व्यक्तिहरूका सुःख, दुःखका भोगाइहरू पस्किएका छन् । ‘एटलान्टामा एकदिन’ शीर्षकमा दिशा, तापक्रम पत्ता लगाउन र गाडीमा पेट्रोल भर्ने ठाउँमा प्रयोग भएका स्वचालित मेसिन प्रणालीको व्याख्या गरिएको छ । यस्तै सी. एन. एन, कोकाकोलाको मुख्य कार्यालयकोे व्यवस्थापकीय पक्ष, ओलम्पिक पार्कको रमणीयता देखेर प्रभावित भई सोको वास्तविकता वर्णन गरेका छन् ।

‘नातिको आगमन’मा सेन्टमेरिज हस्पिटलको सुविधा सम्पन्न ठाउँमा सुत्केरी भएकी बुहारीको अवस्था, नातिको आगमनमा परिवारमा छाएको उत्सुकतालाई अभिभावकीयरुपमा जिम्मेवारीपूर्ण किसिमले व्यक्त गरेका छन् । सम्झनाका क्रममा उनले नेपालमा रहँदा सुत्केरी भएकी आफ्नी जीवनसाथीको परिस्थितिलाईसमेत सम्झन पुगेका छन् । साथै मातृशक्ति, नारी शाक्तिको महिमा र ममतालाई केलाउँदै मायालु भाव पोखेका छन् ।

यो पनि…
प्लीज पारमिता

‘परिकल्पना र शक्ति’ शीर्षकमा स्वभाविकरूपले हुने इन्धनको भाउ घटबढको प्रक्रिया दर्शाउँदै नेपालमा दोस्रो जनआन्दोलनताका बिना गृहकार्य भाउ बढाउँदाको नकारात्मक परिस्थितिले जन्माएको जनआक्रोशको सम्झना गरिएको छ । यसै सिलसिलामा अमेरिकाका हरेक क्षेत्रमा हुने व्यावसायीकरणको चर्चा गर्दै तुलनात्मक हिसाबले नेपालको सन्दर्भ समेत समेट्ने प्रयास गरिएको देखिन्छ ।

‘कामना र अपेक्षा’मा विद्यालयले साना विद्यार्थीहरूको समय तालिका निर्धारण गर्न र सिकाइ क्रियाकलापमा सहभागिता जनाउन गरिएको प्रयास, अमेरिकामा मनाइने कोलम्बस दिवसका सन्दर्भमा अमेरिका कोलम्बसले पत्ता लगाएको हो या पहिल्यैदेखि अस्तित्वमा रहेको अमेरिकामा युरोपियन उपनिवेश थोपरिदिएको हो ? भन्ने त्यहाँका मानिसहरूको दुईखाले मतका बारेमा पनि उल्लेख गरिको छ । यसैगरी त्यहाँ रहेका नेपालीहरु सबैको अभिभावक आफू भएर नेपालीबिच मनाइएको २०६३ सालको दसैँको रमाइलो झझल्को पनि पस्किएको छ । साथै भूगोलको नक्शा हेर्दै नातिले नेपाल देश पत्ता लगाउँदा खुसी महसुस गरिएको गौरवपूर्ण अनुभूतिलाई पनि उल्लेख गरेका छन् ।

यो पनि…
मात्तिएको त्यो लाहुरे

अन्तिम शीर्षकको रुपमा रहेको ‘गएको बाटो भएर फर्केर’ शीर्षकमा तीन महिनाको अमेरिका बसाइपछि फर्किदाको क्षण, नेपाल आगमनको बेला भेटिएका यात्रुहरूसँगको कुराकानी, जीवनसाथीको घुँडाको दुखाइले ट्रान्जिटमा पछाडि पर्नुपरेको सन्दर्भ र घर आएपछि नेपाली नियममा जीवन सञ्चालन भएको प्रसङ्गसँगै नियात्रा लेखनीलाई टुङ्ग्याएको देखिन्छ ।

मैले सर्सती नियात्रा सङ्ग्रहको अध्ययन गर्दा विवरणात्मक मात्र नभई निजात्मकताको कलाकारिता सजिएको भेटेँ । यसका साथै वस्तुपरकता, स्थानीय परिवेशसँगै सन्दर्भ मिलेका अन्य क्षेत्रका अनुुभूति, नियात्रामा रमाउँदै विगतका सुक्ष्म क्षणहरूको संस्मरणलाई आधार मानेर आफ्नो वैचारिकतालाई समेत अन्तरघुलन गरी प्रभावकारी पारामा प्रस्तुत गरेको पाएँ ।

‘अमेरिकामा ९० दिन’ कृति पढ्दै जाँदा लेखकसँगसँगै पाठक पनि जिज्ञासा, रोचकता र उत्सुकताका साथ अमेरिका यात्रामा रमाउन पुग्छन् भन्ने विश्वास म’मा छ । यसरी निजी भ्रमणमा निस्किएका लेखकले निजी भावना, पारिवारिक मायाममता, अभिभावकीय जिम्मेवारीसँगै समाज र राष्ट्रप्रतिको प्रेम कर्तव्य र दायित्वबोधले समेत ओतप्रोत भई आफ्ना तरङ्गित भावनाहरू चाखलाग्दो किसिमले प्रस्तुत गरेका छन् ।

यो पनि…
अन्तिम भेट

नियात्रा पढ्दै जाँदा केही भाषागत त्रुटी, प्रस्तुतिका क्रममा दोहोरिएका एउटै सन्दर्भका भनाइहरू र कालगत वाक्य संरचनाको भिन्नता जस्ता केही त्रुटीहरूले गर्दा पाठकको मन रटक्क रड्किन सक्छ ।

नियात्राको पहिलो शीर्षक ‘प्रस्थानको पहिलो दिन’ र अन्तिम शीर्षक ‘गएको बाटो भएर फर्केर’मा केही सन्दर्भहरू उस्तै–उस्तै लाग्न सक्छन् । तर, पनि सम्पूर्ण शीर्षकगत सन्दर्भहरुले पाठकलाई रुचि जगाउँदै जिम्मेवार भई लेखकले नियात्रा लेखेका छन् भन्नेकुराको बोध गराउँछन् । समग्रहमा रामविनय वैचारिक हिसाबले प्रतिवद्ध र व्यवहारगत पक्षबाट आफ्नो लेखनलाई अगाडि बढाउने श्रष्टा हुन् भन्ने लाग्छ ।

समय फर्कर्दैन तर सम्झना सधैँ रहन्छ । सम्झनामा बाँच्छ मान्छे । उखानै छ ‘बस्नेको माटो हिड्नेको बाटो’ । हिँडाइ, घुमाइसँगै नयाँ–नयाँ अनुभव हासिल गर्न, अन्वेषण गर्न, नयाँ ठाउँको ज्ञान प्राप्त गर्न र जीवनमा उचित किसिमले प्रयोग गर्न यात्राले सहयोग पु¥याउँछ । विनयले पनि अमेरिकाको यात्राका क्रममा ९० दिन खर्चिदा त्यहाँका अनुभूतिलाई त्यत्तिकै हावामा नउडाइ, दिमागमा नजमाइ सुक्ष्म कुराहरूदेखि गहनतम् कुराहरूको सिलसिलेवार सन्दर्भ जोडेर हामीलाई एउटा उपयोगी नियात्रा सङ्ग्रह दिएका छन् ।

यो पनि…
विश्वकै ‘च्याम्पिङ’ मेरो बाबु

कृतिमा हरेक मानिसको परिकल्पनाको मुलुक अमेरिकाको जीवन पद्धति र विकासका विभिन्न आयाममा नियात्राकारले देखेका त्यहाँका राम्रा, नराम्रा पक्षहरूलाई थोरै समयमा पनि भोगिएका आधारमा जिम्मेवारी पूर्ण ढङ्गबाट प्रस्तुत गरिएको छ । यात्राका क्रममा भेटिएका तथ्यगत सूचना, अनुभवजन्य कुराहरू र रोचक प्रस्तुतिले गर्दा कृति पठनीय बनेको छ । लेखकलाई अझ वास्तविकताको सुक्ष्म अध्ययन गरेर अन्य लेखनको निरन्तरताका लागि शुभकामना व्यक्त गर्दछु । 

यो पनि…
समाज र शिक्षामा लगाव
प्रेरक अनि उत्प्रेरक