‘म भित्रको प्रवल इच्छाशक्तिका कारण तिलोत्तमाको रुपान्तरण सम्भव छ’

त्यो वैशाख १९ को दिन थियो, मुलुक स्थानीय निर्वाचनको रापतापमा थियो । तपाइको उम्मेदवारी किन ? तपाईको विजयले आममानिसको जीवनशैलीमा के–कस्ता परिवर्तन ल्याउला ? यही प्रश्नको सेरोफेरोमा रहेर मेरोलाइफस्टायलले देशभरिका केही उम्मेदवारहरुसँग कुराकानी गर्दै थियो । यही मेसोमा तिलोत्तमा नगरपालिकाका लागि प्रमुख पदका उम्मेदवार रामकृष्ण खाणसंग लामो संवाद भयो ।

लुम्बिनी प्रदेश, रुपन्देहीका दुई ठुला शहर भैरहवा र बुटवलकोबीचमा रहेको ‘स्याण्डविच’ शहर बन्दै गरेको तिलोत्तमा नगरपालिकामा यसपटकको स्थानीय निर्वाचनमा मतदाताको मन जिते, उनै खाणले । नगरबासीले तिलोत्तमा नगरपालिकाको मेयरमा जिताएर उनलाई यस नगरको ‘नगरपिता’ को जिम्मेवारी दिएका छन् । सत्ता गठबन्धनको तर्फबाट मेयर उम्मेदवार रहेका खाणले आफ्ना निकटतम् प्रतिद्वन्द्वी नेकपा एमालेका उम्मेदवार मोहन चापागाईंलाई ७६५ मतान्तरले हराए ।

नेपाली कांग्रेस रूपन्देहीका सभापति पनि रहेका खाणले २४ हजारस ३ सय ९६ मत ल्याएर विजयी हुँदा चापागाईंले २३ हजार ६ सय ३१ मत ल्याए ।

यसअघि अर्थात २०७४ को निर्वाचनमा तिलोत्तमा नगरपालिकाको मेयरमा तिलोत्तमाका मतदाताले एमालेका बासुदेव घिमिरेलाई मन दिएका थिए । अघिल्लो निर्वाचनमा पनि खाण नै कांग्रेसको तर्फबाट यही नगरपालिकामा मेयर पदका उम्मेदवार थिए । तर त्यसबेला उनी एमालेका घिमिरेसँग पराजित भए । ट्राफिक सिद्धान्तले भनेजस्तै मतदाताको सन्देश पनि खाणलाई प्रष्ट थियो, ‘पर्ख र हेर’ ।

भनिन्छ, राजनीतिमा धैर्यले ठूलो अर्थ राख्छ । आखिर भयो पनि त्यही । उनले पाँच बर्ष पर्खिए । पाँच बर्ष हेरे । यसले रङ देखायो । मतदाताको मन जिते । चुनाव जिते । तिलोत्तमा नगरपालिको कमाण्ड सम्हाल्ने अवसर प्राप्त गरे । १७ वडा रहेको तिलोत्तमामा एमालेले ८ र कांग्रेसले ९ वटा वडा जितेको छ । कुल मतदाता ८५ हजार ७ सय ४७ रहेकामा निर्वाचनमा ६३ हजार ५ सय ८८ मत खसेको थियो ।

तिलोत्तमा गृहमन्त्री बालकृष्ण खाण र एमाले नेता घनश्याम भुसालको गृह थलो पनि हो । नगरप्रमुखमा निर्वाचित खाण गृहमन्त्री खाणका सहोदर भाइ हुन् । यसैले पनि यो नगरपालिकालाई विशेष चासोका साथ हेरिएको थियो ।

तिलोत्तमा नगरपालिकाको अहिलेको प्रशासकीय भवनलाई नगर अस्पताल बनाउँछु । यहाँबाट विरामीलाई सेवा दिन शुरु गर्छु । नगरपालिकाको प्रशासकीय काम सामान्य ट्रस्ट शैलीको घरबाट हुनेछ । जनतालाई यहीँबाट सेवा दिने हो । मैले जितेपछि यो नै मेरो पहिलो काम हुनेछ ।

यो विजयसंगै खाणले तिलोत्तमालाई लिएर देखेको सपना साकार गर्न चुनौती मोल्ने अवसर छोपेका छन् ।

त्यसो भए तिलोत्तमा नगरपालिकाको प्रमुखको हैसियतले उनको प्राथमिकतामा पहिलो कुन काम पर्ला ? हामीले यो जिज्ञासा उनीसमक्ष राखेका थियौं, त्यतिबेला उनी उम्मेदवारमात्र थिए ।

उनलाई हामीले सोधेका थियौं–मेयर पदमा यसपटक जित्नुभयो भने तपाईले गर्ने पहिलो काम के हुन्छ ?

उनको जवाफ थियो–’तिलोत्तमा नगरपालिकाको अहिलेको प्रशासकीय भवनलाई नगर अस्पताल बनाउँछु । यहाँबाट विरामीलाई सेवा दिन शुरु गर्छु । नगरपालिकाको प्रशासकीय काम सामान्य ट्रस्ट शैलीको घरबाट हुनेछ । जनतालाई यहीँबाट सेवा दिने हो । मैले जितेपछि यो नै मेरो पहिलो काम हुनेछ ।’

नगरपालिकाको रुपमा तिलोत्तमा जन्मिएको तीन बर्ष अघिमात्र हो । तिलोत्तमा नदीबाट सिञ्चित भूमिलाई साविकका सात गाविस (आनन्दवन, शंकरनगर, करहिया, मक्रहर, मधवलिया, टिकुलीगढ र गंगोलिया) जोडेर तीन बर्ष अघिमात्र यो नगरको नाम तिलोत्तमा राखिएको थियो । ०७१ मा नगरपालिका घोषणा भएको दुईबर्षमै यो क्षेत्रले नगरपालिका पायो ।

बिहे, ब्रतबन्ध, पूजाआजा, मर्दा पर्दा र पिरमर्कामा पुग्ने गरेकै छु । स्थानीय जनतासँग भिजेको छु । मसँग यो नगरको विकासको स्पष्ट योजना पनि छ । यही कुरालाई मतदाताले मलाई मत दिने आधार बनाए ।

१२६.२ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रको यो नगरपालिकाको जनसंख्या एक लाख २३ हजार हाराहारीमात्र हो ।

सचेत नागरिकहरुको बसोबास रहेको तिलोत्तमा खाणले किन जिते ? उनले भने, ‘म नगरका १७ वटा वडामै सामाजिक गतिविधीमा सक्रिय छु । बिहे, ब्रतबन्ध, पूजाआजा, मर्दा पर्दा र पिरमर्कामा पुग्ने गरेकै छु । स्थानीय जनतासँग भिजेको छु । मसँग यो नगरको विकासको स्पष्ट योजना पनि छ । यही कुरालाई मतदाताले मलाई मत दिने आधार बनाए ।’

कांग्रेसको रुपन्देही जिल्ला सभापति समेत रहेका खाण आगामी पाँच बर्षमा तिलोत्तमा नगरको विकास र यहाँका बासिन्दाको जीवनशैली उन्नत बनाउन सकिने बताउँछन् । ‘पाँच वर्षको समय भनेको धेरै नै हो, केवल काम गर्ने प्रवल इच्छाशक्ति हुनुपर्छ–मभित्र त्यो इच्छाशक्ति छ,’ टेलिफोनमा कुरा गर्दा मेयरका उम्मेदवार खाण उत्साही सुनिए ।

बुवा, आमा र दाईहरुको प्रेरणा र जीवनलाई आफ्नो स्वार्थका लागि होइन समस्त मानवकल्याणका लागि समर्पित गर्नुपर्छ भन्ने भनाईलाई आत्मसाथ गर्दै आएपछि मलाई निरन्तर राजनीतिमा लाग्न बल मिल्यो ।

तिलोत्तमा कृषिमा आधारित क्षेत्र हो । सातवटा गाविस मिलेर तिलोत्तमा नगरपालिका बनेको हो । त्यसैले कृषिलाई रुपान्तरण गर्ने, किसानलाई आधुनिकीकरणतर्फ अघि बढाउने र किसानलाई आर्थिक रुपमा बलियो बनाउन सकिने आधार यहाँ छ । केवल नेतृत्वको इच्छा शक्ति कत्तिको प्रवल छ भन्ने हो ।

चार दशकभन्दा लामो समयदेखि निरन्तर कांग्रेस राजनीतिमा होमिएका कांग्रेसका युवा नेता खाणलाई आखिर त्यस्तो कुन रसायनले आकर्षित गर्यो, राजनीतिको जटिल, कठिन मैदानमा हाम फाल्न ?

हो, यो प्रश्न खाणलाई नै थियो । उनले दार्शनिक शैलीमा जवाफ पनि सुनाए, ‘बुवा, आमा र दाईहरुको प्रेरणा र जीवनलाई आफ्नो स्वार्थका लागि होइन समस्त मानवकल्याणका लागि समर्पित गर्नुपर्छ भन्ने भनाईलाई आत्मसाथ गर्दै आएपछि मलाई निरन्तर राजनीतिमा लाग्न बल मिल्यो ।’

यो पनि…
‘भर्जिन ल्याण्ड’ तिलोत्तमा बन्न सक्छ देशकै नमूना शहर

रुपन्देहीको राजनीतिमा सशक्त र जुझारु छवि बनाएका ५७ बर्षिय खाँण जति स्पष्ट वक्ता छन् उत्तिकै उनमा लडाकु स्वभाव पनि छ । यसैले उनी बेलाबखत विवादमा पनि आइरहन्छन् ।

खाँणको शिक्षा दिक्षा मणिग्राम र बुुटवलको सेरोफेरोमा घुम्यो । क्याम्पस पढ्न थालेपछि कांग्रेसको नर्सरी पनि भनिइने नेविसंघमा आबद्ध भएर विद्यार्थी आन्दोलनमा सक्रिय रहे ।

गृहमन्त्री तथा कांग्रेस केन्द्रिय सदस्य बालकृष्ण खाँणका सहोदर भाइ भएपनि उनले रुपन्देहीमा आफ्नै बलबुता र क्षमताका आधारमा परिचय बनाएका छन् । एकै पार्टीमा रहेको भाइलाई दाइको साथ, सहयोग र समर्थन हुनु आफैमा अस्वाभाविक पनि भएन ।

यो पनि…
यस्तो थियो लौहपुरुष गणेशमान सिंहको लाइफस्टाइल
दुई दशकपछि नेपाली कांग्रेसको नेतृत्व फर्काए खेलराजले