वसन्तलाई ऋतुको राजा भन्नुको अर्थ

चैत १ गतेबाट वसन्त ऋतु सुरु हुन्छ । ज्योतिष तथा धार्मिक ग्रन्थका विज्ञहरूका अनुसार वैदिक कालमा यो ऋतुलाई नयाँ वर्षको सुरुवात मानिन्थ्यो । वसन्त ऋतुलाई सबैभन्दा विशेष बताउँदै श्रीकृष्णले ‘म ऋतुहरूको वसन्त हुँ,’ भनेको श्रीमद्भागवत महापुराणमा उल्लेख छ ।

राशि परिवर्तनसँगै ऋतुहरु परिवर्तन हुन्छ । ज्योतिषशास्त्रको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण ग्रन्थ सूर्यसिद्धान्तले सूर्य मीन र मेष राशिमा हुँदा वसन्त ऋतु सुरु हुने उल्लेख गरेको छ ।

श्रीमद्भागवतमा वसन्त
वसन्त ऋतुलाई ऋतुको राजा भनिन्छ किनभने यस मौसममा अन्य मौसमको तुलनामा पृथ्वीको उर्वरा शक्ति अर्थात् उत्पादन क्षमता बढ्छ । यही कारणले गीतामा भगवान् कृष्णले आफूलाई ऋतुको वसन्त भनेका छन् । उनी सबै देवताहरूमा परम शक्ति हुन् । त्यसैगरी वसन्त ऋतु पनि सबै ऋतुहरूमा श्रेष्ठ हो ।

उत्साह र सकारात्मक मौसम
वसन्तलाई ऋतुको राजा भन्नुको पछाडि धेरै कारण छन् । यस ऋतुको प्रारम्भमा सूर्य आफ्नो अनुकूल र उच्च राशिअर्थात मीन र मेष राशिमा रहन्छ । जसले आत्मविश्वास बढाउँछ । यस समयमा मौसम न धेरै चिसो हुन्छ न धेरै तातो । यस समयमा मौसम रमाइलो हुन्छ । जसले उत्साह र सकारात्मकता बढाउँछ ।

यस मौसममा नयाँ बाली आएपछि हर्षोल्लासका साथ चाडपर्व मनाइन्छ । यो मौसममा मानिस र जनावरको प्रजनन् शक्ति बढ्छ । त्यसैले यसलाई सृष्टिको ऋतु पनि भनिन्छ । वैदिक कालको पहिलो ऋतु वसन्त थियो भन्ने मान्यता छ ।

उपवासको परम्परा
जब मौसम परिवर्तन हुन्छ तब मानसिक र शारीरिक परिवर्तनहरू हुन्छन् । जसका कारण शरीरमा त्रिदोष बढ्छ अर्थात् वात, पित्त र कफको असन्तुलनले रोगको सम्भावना बढाउँछ । यसबाट बच्न व्रत बस्ने चलन छ । त्यसैले वसन्त ऋतुमा ठूला व्रत र पर्वहरूमा व्रत बस्ने गरिन्छ । जसले गर्दा शरीरमा हर्मोन र अन्य चीजहरूको सन्तुलन रहन्छ । यसले गर्दा रोगसँग लड्ने शक्ति र उमेर बढ्छ ।
यो पनि…
आफ्नो ज्ञानमा विश्वास राख्नुहोस्
शिवको तपस्या तोड्न कामदेवले के गरे ?