नेपालमा फेरि कोरोना संक्रमण बढ्ने ९ कारण (समाधानको उपायसहित)

डा. सन्तोष दुलाल-अनुसन्धान बैज्ञानिक तथा जिवाणु विज्ञ

विगत २ महिनायता नेपाल र भारतको दैनिक कोरोना संक्रमणको तथ्याङ्कलाई विश्लेषण गर्दा बढ्दो क्रममा छ ।

बढ्दो क्रम

दैनिक कोरोना संक्रमण विगत १ महिनामा (तलको लेखाचित्र अनुशरण गर्नुहोस्):
नेपालमा औसत २.५ गुणाले र भारतमा करिव ३ गुणाले संक्रमण दरमा वृद्धि भएको देखिएको छ ।

पहिलो वेवको चरम बिन्दुको ६ महिनाको समयावधि भारतमा पुगेको छ भने नेपालमा अप्रिल–मे मा (अब छिट्टै) पुग्नेछ, जहाँ महामारीको दोस्रो वेवको चरण सुरु हुने वैज्ञानिक अध्ययनले अनुमान गरेको छ ।

नेपालमा कोरोना संक्रमण वृद्धि हुने केही चुनौतीहरू यस प्रकार छन्–
१. हाल भारतका १२ वटा राज्यहरू र ४८ वटा जिल्लाहरूमा कोरोना संक्रमण वृद्धि भएको अवस्था हुनु ।

२. महाराष्ट्र राज्यमा मात्र दैनिक ३१ हजार भन्दा बढी नयाँ संक्रमित (२३% भन्दा बढी परीक्षणमा संक्रमण दर) थपिनु ।

३. नयाँ प्रकारका कोरोना भाइरसका भेरियन्ट्स (आनुवंशिक उत्परिवर्तित स्वरुपहरू) यूके भेरिएन्ट, ब्राजिल भेरिएन्ट, दक्षिण अफ्रिका भेरिएन्ट, डबल म्युन्टेन्स भेरिएन्ट भारतमै देखिनु ।

४. नेपाल–भारत खुल्ला सिमाना र दैनिक हजारौं नेपाली जनस्वास्थ्यका नियम, मापदण्ड पालन नगरी नेपाल फर्कनु ।

५. सिमा नाकामा कोरोना रोकथाम तथा नियन्त्रणमा यथेस्ट गतिविधिहरू तथा जनस्वास्थ्यका रणनीतिहरू नअपनाउनु ।
(सम्भावित कोरोना संक्रमितको परीक्षण नहुनु, ढिला हुनु, संक्रमितको कन्ट्याक्ट् ट्रेसिङ, क्वारेनटाइन अनुशरण र व्यवस्थापन, आइसोलेसन पूर्ण रूपले नहुनु, संक्रमित समुदायसम्म पुग्नु, घुलमिल हुनु)

६. अन्तर्निहित कोरोना खोपहरूको अभाव र अनिश्चितता, खोपहरू अनुकूल वितरणमा खोप बनाउने राष्ट्रको मात्र पहुँच र नियन्त्रण हुनु ।

७. विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) को न्यून र मध्य आय भएका देशहरूमा गुणस्तरीय कोरोना खोपहरू अधिग्रहण र सहज वितरणअन्तर्गत कोभ्याक्स कार्यक्रमले अझै नेपाल जस्ता देशहरूमा खोपको प्रभावकारी वितरण गर्न असमर्थ हुनु ।

८. नयाँ कोरोना भेरियन्टका लागि खोपले के कति प्रभावकारी काम गर्दछ, गर्दैन ? भन्ने ठोस वैज्ञानिक प्रमाणको अभाव हुनु ।

९. नागरिकहरू अझै पनि कोरोना÷कोभिड–१९ प्रति संवेदनशील नहुनु र रोकथाम तथा नियन्त्रणमा जनस्वास्थ्यका मापदण्ड पालन नगर्नु ।

यी माथिका चुनौतीहरू दीर्घकालीन रूपमा सामना गर्न सकिएन भने नेपालमा कोरोनाको जोखिमलाई आगामी दिनमा नियन्त्रण गर्न कठिन हुने आँकलन गर्न सकिन्छ ।

सत्य यो हो कि नेपालमा कोरोना महामारी दीर्घकालीन रूपमा नियन्त्रण गर्न भारत तथा छिमेकी देशहरूमा र नेपालको हरेक क्षेत्र र ठाउँमा कोरोना संक्रमण शून्य हुनु पर्नेछ ।

वर्तमान परिस्थितिमा कोरोना संक्रमण नियन्त्रणका उपयुक्त रणनीतिक कदमहरूः

– डिजिटल मोबाइल सम्पर्क ट्र्याकिङ र ट्रेसिङ

– द्रुत परीक्षण प्रणाली र भेरियन्ट पहिचान प्रणाली
– स्थानीय स्तरमा व्यवस्थित क्वारेनटाइन, आइसोलेसन अनुशरण
– र्यापिड रेस्पोन्स टिमको सक्रिय संलग्नता
– कोरोना प्रसारण र संक्रमणको प्रारम्भिक चेतावनी प्रणाली, हट स्पोटको पहिचान र अस्थायी हट स्पोट सिल गर्ने
– नैतिक अभ्यास पालना गर्दै कोरोना सम्बन्धित व्यवस्थित अध्ययन र अनुसन्धान
कार्यहरूले नयाँ आयाम र मार्ग प्रस्तुत गर्दछ ।

संक्रमित रोकथाम र उपचारमा पछिल्लो वैज्ञानिक चिकित्सीय दृष्टिकोण र रणनीतिहरूको उपयोग र उपचारलक्षित स्थानीय तहदेखि केन्द्रीय स्तरसम्म सामूहिक सहकार्यहरू तुरुन्त विनाशकारी स्थिति रोक्न समयमा नै महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।

यस महामारी नियन्त्रणमा बहुपक्षीय दृष्टिकोणसहित उचित आर्थिक संसाधनको प्रबन्ध र पछिल्ला अनुभव र सिकिएका पाठहरू बाट जस्तोसुकै महामारीको कठिन परिस्थितिसँग सामना गर्न यथाशीघ्र तयारी, र जनस्वास्थ्यका नियम, मापदण्ड पालन गर्न स्वयम् नागरिक प्रतिवद्ध र जिम्मेवारी बहनले मात्र हामी कोरोना कहरलाई पूर्ण रूपमा परास्त गर्न सफल हुनेछौं ।

(डा.दुलाल नेपाली वैज्ञानिक तथा जिवाणु विज्ञ हुन् । उनी हाल आनन्दवन अस्पतालमा अनुसन्धान वैज्ञानिकको रुपमा कार्यरत छन् ।)