चिसोयाममा घुँडा दुख्ने समस्याबाट यसरी बच्नुहोस्
घुँडा दुख्ने समस्या प्रायः सबै उमेर समूहका मानिसमा हुन्छ । अझै, ४० वर्षभन्दा माथिको उमेरसमूहमा यो समस्या बढी देखिन्छ । बालबालिका र वृद्धवृद्धामा यसको कारण फरक–फरक हुन सक्छ ।
साना एवं कलिला उमेरका बच्चाहरूमा भिटामिन ‘डी’ र क्याल्सियमको कमीको कारणले गर्दा घुँडा दुख्ने समस्या आउँछ । तर, उमेर बढ्दै गएपछि आफैं ठीक हुन्छ ।
पाको उमेरका मानिसहरूमा हुने घुँडा दुखाइको प्रमुख कारण भने हड्डी खिइनु हो । यसबाहेक अन्य कारणहरूमा उक्त जोर्नीको आसपासको मांसपेशी कमजोर हुनु, पांग्रा च्यातिनु अर्थात् चोटपटक लागेर पनि घुँडा दुख्छ ।
पाको उमेरका मानिसहरूमा हुने घुँडा दुखाइको प्रमुख कारण भने हड्डी खिइनु हो । यसबाहेक अन्य कारणहरूमा उक्त जोर्नीको आसपासको मांसपेशी कमजोर हुनु, पांग्रा च्यातिनु अर्थात् चोटपटक लागेर पनि घुँडा दुख्छ ।
त्यसैगरी, जाडोको समयमा धेरै मानिसहरूमा बढी घुँडा दुख्ने समस्या हुन्छ । यसका विभिन्न कारणहरू र समाधानका उपायहरू बुझौँ ।
जाडोमा किन दुख्छ घुँडा ?
जाडोयाममा पाको उमेर समूहमा घुँडा दुख्ने समस्या अझ बढेको हुन्छ । चिसोका कारण जोर्नीका मांसपेशीहरू खुम्चिन्छन् जसकारण घुँडाको जोर्नीका हड्डी आपसमा तकराव र घर्षण हुन्छ । लामो समयसम्म यस्तो हुँदा घुँडाको जोर्नीका सतहीमा रहेको कुरकुरे हड्डी जसलाई कार्टिलेज भनिन्छ त्यो बिग्रिँदै जान्छ ।
त्यति मात्र नभई जाडोका कारण शरीर त्यति चलायमान नहुने र जोर्नी पनि कम चल्ने हुन्छ । जोर्नीका नसाहरू खुम्चिएर रक्तसञ्चारमा कमी आई जोर्नी बिग्रिन सक्छ ।
शरीरमा भिटामिन ‘डी’, क्याल्सियम, म्याग्नेसियम लगायतका खनिज पदार्थको कमीले पनि घुँडा दुख्छ । यीबाहेक पनि अन्य घुँडाको हड्डीको विभिन्न रोग तथा अवस्थाका कारण पनि दुखाइहरू हुन्छन् ।
यस्ता विभिन्न कारणहरूले गर्दा खिइएको जोर्नीका तल्लो र माथिल्लो हड्डी घर्षण हुन गई दुखाइ झन् बढ्छ ।
शरीरमा भिटामिन ‘डी’, क्याल्सियम, म्याग्नेसियम लगायतका खनिज पदार्थको कमीले पनि घुँडा दुख्छ । यीबाहेक पनि अन्य घुँडाको हड्डीको विभिन्न रोग तथा अवस्थाका कारण पनि दुखाइहरू हुन्छन् ।
कसरी बच्ने ?
जाडो मौसममा घुँडा दुख्नबाट बच्नु भनेको यसलाई चलायमान राख्नु हो र चिसोबाट बच्नु पनि हो । घरैमा बसी तलका विभिन्न क्रियाकलापहरूबाट घँुुडा दुखाइको समस्याबाट बच्न सकिन्छ ।
१) सुत्नुअघि मनतातो पानीले नुहाउने
तातो पानीले नुहाउँदा जिउलाई आराम महसुस हुनुको साथै जोर्नीको दुखाइबाट पनि राहत मिल्छ, जसले गर्दा निद्रा राम्रो लाग्छ । साथै, जोर्नीमा रगत सञ्चालन बढाउँछ ।
२) आरामदायी स्थितिमा सुत्ने
घुँडालाई आराम दिएर सुत्दा त्यसको दुखाइ कम हुन्छ । सुत्नेबेला घुँडामा सिरानीको प्रयोग गर्न सकिन्छ । उत्तानो परेर सुत्दा सिरानीलाई घँुडामुनि राख्न सकिन्छ भने कोल्टे परेर सुत्ने बेला घुँडाको बीचमा सिरानी राख्नु राम्रो मानिन्छ । यसो गर्दा घुँडाको जोर्नी आपसमा घर्षण नहुने तथा वरपरका मांसपेशीहरू पनि तन्किँदैनन् ।
३) तातो प्याक प्रयोग गर्ने
चिसोमा घुँडालाई न्यानो पार्न तातो प्याक प्रयोग गर्न सकिन्छ । करिब १०–२० मिनेटसम्मको तातोपानीको प्याक अथवा इलेक्ट्रिक तातो पार्ने प्याकहरूको प्रयोग गर्दा घुँडामा रक्तसञ्चार राम्रो हुन्छ । तर, यी वस्तुहरू प्रयोग गर्दा छाला पोल्ने पनि हुन सक्छ र स्वास्थ्यमा पनि ध्यान दिनु आवश्यक हुन्छ ।
४) शरीरको तौल घटाउने
शरीरको वजनको कारणले पनि मानिसको घुँडा या अन्य जोर्नीहरूमा थप चाप पर्न जान्छ जुन जाडोमा झन् बढी दुख्ने हुन्छ । अतः स्वास्थ्य तौल कायम राख्नु भनेको घुँडामा पर्ने चापलाई कम गर्नु हो ।
शरीरको तौल कम भएपछि घुँडा दुखाइ पनि कम हुन्छ । वजन घटाउनका लागि सन्तुलित खाना खाने, नियमित व्यायाम गर्ने, हल्का गतिविधि जस्तै, पौडी खेल्ने, साइकल चलाउने, बिहान बेलुकी हिँडडुल गर्न सकिन्छ ।
५) उकालो–ओरालो कम गर्ने
धपेडी काम एवं धेरैपटक उकालो ओरार्ला गर्नाले पनि घुँडामा धेरै भार पर्दछ जसको कारणले हड्डी खिई ज्यादा दुख्ने गर्दछ । चिसोमा घुँडा दुख्ने समस्या छ भने यस्ता गतिविधिहरू सकेसम्म कम गर्नुपर्दछ ।
शरीरका गतिविधिहरू पूरै कम गर्नाले पनि शरीरको वजन बढ्ने समस्या हुन सक्छ । उकालो ओरालोका गतिविधिहरू कम गर्ने, तर सम्म स्थानमा हिँडडुल गर्ने बानी गर्नुपर्दछ ।
६) न्यानो कपडा लगाउने
घुँडालाई न्यानो पार्न न्यानो कपडाहरू लगाउनले जाडो महिनाहरूमा यसको दुखाइ केही मात्रामा कम गर्न सकिन्छ ।
७) क्याल्सियमयुक्त खानेकुरा खाने
क्याल्सिमको कमीले गर्दा हाडजोर्नी एवं वरपरका मांसपेशी कमजोर हुने र जाडोमा घुँडा दुखाइको मात्रा धेरै हुने भएकोले खनिजयुक्त विशेषगरी क्याल्सियमयुक्त खानपिन गर्नु पर्दछ । माछा मासु, अण्डा, दाल, दूध तथा दही जस्ता खानेकुरामा यी खनिजहरू नियमित सेवन गर्नु उत्तम हुन्छ ।
यदि, शरीरमा क्याल्सिमको कमी छ भने खाना मात्र नपुग्ने हुन्छ त्यसैले क्याल्सिम सप्लिमेन्ट लिनु आवश्यक हुन्छ ।
८. बिहानको पारिलो घाममा बस्ने
त्यस्तैगरी, जाडोको समयमा न्यानो र पारिलो घाममा बस्नाले शरीर न्यानो हुने र भिटामिन ‘डी’ पनि शरीरले पाउने गर्दछ । न्यानोले रक्तसञ्चारलाई राम्रो गराउँछ भने भिटामिन ‘डी’ले हामीले खाने खानेकुराबाट विभिन्न खनिजहरू विशेषगरी क्याल्सियम प्राप्तिका लागि सहयोग गर्दछ ।
९. नियमित व्यायाम गर्ने
शरीरलाई तन्दुरुस्त राख्न व्यायामको आवश्यक हुन्छ । व्यायमले जोर्नीलाई समेत स्वस्थ राख्छ । विशेषगरी, घुँडा दुखाइका व्यायामहरू फरक हुन्छ । सही तरिकाले व्यायाम गरिएन भने दुखाइ अझ बढी हुन्छ ।
खासगरी घुँडा दुखाइका व्यायामहरू गर्दा धेरैपटक खुम्चाउने व्यायामहरू जस्तै उकाले ओरालो दौडिने, तलमाथि गर्ने, उठबसका व्यायाम कम मात्रामा गर्नुपर्दछ भने घुँडाको वरपरका मांसपेशीका व्यायामहरू सही तरिकाले गर्नुपर्दछ ।
घुँडाका समस्या भएका व्यक्तिहरूले हाडजोर्नीका डाक्टर तथा फिजियोथेरापिस्टको सल्लाहमा उचित व्यायाम गर्नु राम्रो हुन्छ ।
१०. सही समयमा डाक्टरसँग परामर्श लिने
यदी घुँडा दुखाइ झन् बढी हुँदै गएमा र धेरै समय हुदा पनि सुधार नआएमा घुुँडा सम्बन्धित हाडजोर्नी डाक्टरसग परामर्श लिनु बेस हुन्छ । यो दुखाइ निरन्तर हुनु अन्य कारणहरू पनि हुन सक्छ । यसका लागि सम्बन्धित डाक्टरसँग जाँच एवं परामर्श लिई आवश्यक रगतको जाँच, एक्सरे खिच्नेलगायत एमआरआई ९ःच्क्ष्० पनि गर्नुपर्ने हुन सक्छ ।
डा. सुवाल हाल मध्यपुर अस्पताल, भक्तपुरको हाडजोर्नी तथा नसारोग विभागमा कार्यरत छन् ।
