आलु । तरकारीको राजा । सबैको भान्सामा पाक्ने । धेरथोर सबैले खेती गर्ने तरकारी । अझ मनाङ, मुस्ताङलगायतका हिमाली भेगमा यसैले जीवन धानेको छ । तर, बिडम्बना यही आलुमा पनि नेपाल आत्मनिर्भर बन्न सकेको छैन ।व्यापार तथा निकासी प्रवद्र्धन केन्द्रका अनुसार भारत, बंगलादेश, चीन, इन्डोनेसिया, अमेरिका लगायतका देशबाट आयात हुने आलुमा मुलुक निर्भर छ ।
केन्द्रको तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष २०७७–०७८ मा मात्रै ३४ करोड १९ लाख १४ हजार ७ सय २ किलो अर्थात् ३ लाख ४१ हजार ९ सय १५ मेट्रिक टन आलु आयात गरिएको छ । जसका लागि ८ अर्ब ७७ करोड १२ लाख १३ हजार १ सय ३२ रुपियाँ खर्च भएको छ । भारत, बंगलादेश, चीन, इन्डोनेसिया र अमेरिकाबाट नेपालमा आलु आयात भइरहेको छ । यसरी आयात गरी आलुमा अमेरिकी डलर खर्च गर्नुभन्दा नेपाली उत्पादनलाई प्रोत्साहन गरेमा आयातलाई विस्थापन गर्न सकिने कृषि विज्ञहरूको भनाइ छ ।
तथ्यांकमा उल्लेख भएअनुसार २०७७–०७८ मा भारतबाट १ लाख ३ सय ५० केजी आलुको बिउ पनि आयात गरिएको छ । जसको मूल्य २७ लाख ६ हजार ९ सय ८५ रुपियाँ हुन आउँछ ।
आत्मनिर्भर हुन ३ लाख ४१ हजार मेट्रिक टन खाँचो
कृषि तथा पशुपंछी विकास मन्त्रालयका अनुसार आलु खेतीको क्षेत्रफल घट्दै गएको छ । ०७४–०७५ मा १ लाख ९५ हजार १ सय ७३ हेक्टर जमिनमा आलु खेती गरिएकोमा ०७५–०७६ र ०७६–०७७ मा घटेर क्रमशः १ लाख ९३ हजार ९ सय ९७ हेक्टर र ०७६–०७७ मा १ लाख ८८ हजार ९८ हेक्टरमा खेती गरिएको थियो ।
हाल प्रतिहेक्टर साढे १६ मेट्रिक टन उत्पादकत्व छ, यसलाई बढाएर साढे १८ मेट्रिक टन पुर्याउन सके आलुमा निर्भर हुन सकिन्छ ।
डा. वीरेन्द्रबहादुर राना प्राविधिक अधिकृत राष्ट्रिय आलुबाली विकास कार्यक्रम
यद्यपि, उत्पादन भने वर्षेनि बढेको देखिन्छ । ०७४–०७५ मा २८ लाख ८१ हजार ८ सय २९ मेट्रिक टन उत्पादन भएको थियो । यसैगरी, ०७५–०७६ मा ३१ लाख १२ हजार ९ सय ४७ मेट्रिक टन र ०७६–०७७ मा ३१ लाख ३१ हजार ८ सय ३० मेट्रिक टन आलु उत्पादन भएको थियो ।
आयात गरिएको र उत्पादन भएको आलु ३४ लाख ७३ हजार ७ सय ४५ मेट्रिक टन छ । आयात गरिएको अर्थात् ३ लाख ४१ हजार ९ सय १५ मेट्रिक टन आलु उत्पादन गर्न सकेमा आत्मनिर्भर हुन सकिनेराष्ट्रिय आलु, तरकारी तथा मसलाबाली विकास केन्द्रका निर्देशकवासुदेव काफ्लेबताउँछन् ।
आलुमा कसरी बन्ने आत्मनिर्भर ?
आन्तरिक उत्पादनको आलुले ८० प्रतिशत पूर्ति भएको र २० प्रतिशत आयात गरिएको काफ्ले बताउँछन् । आयातलाई घटाउन उत्पादकत्व र आलु लगाउने क्षेत्रफल बढाउनुपर्नेमा जोड दिनुपर्ने काफ्लेको भनाइ छ । ‘आलुमा आत्मनिर्भर हुनका लागि सिँचाइ, आलु बिउ उत्पादन, कोल्ड स्टोरेज प्रविधिको विकास गर्न आवश्यक छ,’ काफ्लेले भने, ‘संघीयस्तरमा नीतिगत व्यवस्था र प्रविधि विकासको खाँचो छ, प्रदेश र स्थानीय तहमा सीधै किसानलाई सहयोग, सहुलियतको व्यवस्था मिलाउनुपर्छ ।’
कतिपय स्थानमा उत्पादित आलु कुहिएर खेर जान्छ । ती आलुलाई व्यवस्थापन गर्न र नेपाली आलुलाई देशभर पुर्याउन सहकारी बजार प्रवद्र्धन, निरन्तर पूर्ति, गुणस्तरीय उत्पादन र सम्बन्धित निकायले नियमित बजार अनुगमनमा जोड दिनुपर्ने काफ्लेले बताए ।
वासुदेव काफ्ले निर्देशक राष्ट्रिय आलु, तरकारी तथा मसलाबाली विकास केन्द्रका
आलुलाई व्यवस्थापन गर्न र नेपाली आलुलाई देशभर पुर्याउन सहकारी बजार प्रवद्र्धन, निरन्तर पूर्ति, गुणस्तरीय उत्पादन र सम्बन्धित निकायले नियमित बजार अनुगमनमा जोड दिनुपर्ने काफ्लेले बताए ।
आलु खेतीका लागि क्षेत्रफल बढाउन सम्भव नरहेकाले उत्पादकत्व बढाउनुपर्नेमा जोड दिनुपर्ने राष्ट्रिय आलुबाली विकास कार्यक्रमका प्राविधिक अधिकृत डा. वीरेन्द्रबहादुर राना बताउँछन् । ‘हाल प्रतिहेक्टर साढे १६ मेट्रिक टन उत्पादकत्व छ, यसलाई बढाएर साढे १८ मेट्रिक टन पुर्याउन सके आलुमा निर्भर हुन सकिन्छ,’ रानाले भने ।
डा. रानाका अनुसार उत्पादकत्व बढाउनका लागि आलुमा लाग्ने पछौटे डढुवा रोग, आलुको पुतली किरा, मलखाद, सिँचाइको व्यवस्थापनमा जोड दिन आवश्यक छ । डढुवा रोगप्रतिरोध क्षमता भएको खुमल उपहार, खुमल विकास जस्ता ठाउँअनुसार सिफारिस गरिएको बिउको प्रयोग गर्नुपर्ने डा. राना सुझाव दिन्छन् । उनका अनुसार रोगले मात्रै १५ प्रतिशत आलुमा क्षति पुर्याएको छ ।
युवा पुस्तालाई खेतबारीमा फर्काउन केन्द्रस्तरबाट सरकारले नै समयअनुसार प्रविधिको विकासमा लगानी गर्नुपर्ने वरिष्ठ अर्थविद् डा. चन्द्रमणि अधिकारी बताउँछन् ।
डा. चन्द्रमणि अधिकारी वरिष्ठ अर्थविद्
आलुको उत्पादन सम्भावना रहे पनि पुरानो प्रविधि कारणले खेतीमा नयाँ पुस्ताको रुचि देखिँदैन । जसले गर्दा उत्पादन घट्दै गयो र आयात बढेको बढ्यै छ । युवा पुस्तालाई खेतबारीमा फर्काउन केन्द्रस्तरबाट सरकारले नै समयअनुसार प्रविधिको विकासमा लगानी गर्नुपर्ने वरिष्ठ अर्थविद् डा. चन्द्रमणि अधिकारी बताउँछन् । ‘गुणस्तरका लागि ग्रेडिङ गरेर आलुको मूल्य निर्धरण गर्ने, प्रविधि प्रयोग गरेर बजारसम्म ओसारपसार गर्नुपर्छ,’ डा.अधिकारीले भने, ‘सस्तो, गुणस्तर र माग अनुसार बजारको व्यवस्थापन गर्न सकेमा युवा पुस्ताको आर्कषण बढाउन सकिन्छ । जसबाट उत्पादन बढ्छ अनि नेपाल आलुमा आत्मनिर्भर हुन्छ ।’
आज सोनाम ल्होसारयसकारण मनाउन थालियो ल्होसार तामाङ समुदायको सांस्कृतिक पर्व सोनाम ल्होसारका अवसरमा सरकारले आज बिहिबार देशभर सार्वजनिक बिदा दिएको छ।समुदायले
एपी शर्माको संगीत र शब्दमा आधारित तथा कैसिलोको स्वर र प्रस्तुति रहेको नयाँ म्युजिक भिडियो “भ्यालेन्टाइन” सार्वजनिक भएको छ।मिस्टर जेसीडीको निर्देशनमा तयार यो म्युजिक भिडियोले प्रेमका भावनालाई आधुनिक शैलीमा प्रस्तुत गरेको छ। गीतको बोल “भ्यालेन्टाइन” प्रेम, रोमान्स र गहिरो भावनाको समायोजन हो । यसले भ्यालेन्टाइन डेको पर्खाइ मात्र नभई, प्रेमलाई दिन विशेष बनाउनेहरेक दिनको महत्त्वलाई व्यक्त गर्दछ। “फेब्रुअरीको पर्खाइ गर्न सक्दिन, मलाई माया गरिदेऊ” भन्ने गीतका शब्दहरूले प्रेमीहरूलाई आफ्नो भावनाहरूखुलस्त रूपमा व्यक्त गर्न प्रेरित गर्ने सन्देश दिन्छ। गीतमा प्रेम, वफादारी, र रोमान्सको भावना झल्किएको छ नाइजेरियामा छायांकन गरिएको भिडियोको भिजुअल प्रस्तुति गीतकै भावना अनुसारजीवन्त र कलात्मक छ। मुख्य भागहरूमा प्रेममा परेका मानिसहरूको भावनालाई प्रतीकात्मक रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ। म्युजिक भिडियोले उत्कृष्ट छायांकन र निर्देशनमार्फत प्रेम र रोमान्सलाई अझ रोचक बनाएको छ। भिडियोमा आधुनिक शैलीका शब्द र धुनलेयुवाहरूको मन जित्ने प्रयास गरिएको छ। गीत “एपी म्युजिक” युट्युब च्यानलमा उपलब्ध छ, जसले छोटो समयमा नै दर्शकहरूको मन जित्ने सम्भावना राख्दछ। “भ्यालेन्टाइन” गीतले प्रेमदिवसलाई अझ विशेष बनाउन प्रेरणा दिने अपेक्षा गरिएको छ। नेपाली डायस्पोराले अंग्रेजी गीत-संगीतमा पनि विश्वब्यापी प्रतिस्पर्धा गर्न सुरु गरेको यो एउटा सकारात्मक संकेत हो, जसले नेपाली कलाकारितालाईअन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा थप पहिचान दिलाउन मद्दत पुर्याउनेछ।
