‘यात्रा’ बाट निस्किएर ‘जात्रा’ तिर (भिडियो पनि)

मन यदि नबहकिएको भए ऋषिराम अधिकारी अहिले कुनै कर्पोरेट संस्थाको घुम्ने कुर्सीमा हिसाब–किताब मिलानमा मगज खियाइरहेका हुन्थे । तर, ऋषिको मनलाई के भो कुन्नी, अचानक उनले बाटो मोडे । खासमा उनी लालबन्दीबाट सपनाको ढकिया बोकेर काठमाडौं खाल्डो छिरेका थिए । प्लस टु पछि कुन लहडमा कसको भाउँतोमा परेर हो, उनी नयाँदिल्ली हान्निए ।

सीए हापेर किताब बिक्री कर्म

नयाँ दिल्लीको लक्ष्मीनगरमा नेपाली अनुहार हरहमेसा घोप्टिएका देखिन्छन् । खासमा उनीहरू चार्टर्ड एकाउन्टेन्सी (सीए) पढिरहेका हुन्छन् । यस्तै, हुलमुलमा थिए, अधिकारी पनि ।

दिल्लीस्थित लक्ष्मीनगरको एक साँघुरो त्यसमाथि अँध्यारो कोठामा पढ्दै गर्दा सीएका विद्यार्थी अधिकारीलाई के सुर चलेछ, उनले सीएको पढाइ हापे । नेपाल फर्किए । शुरु गरे, किताब यात्रा । यो यात्राले गति लिँदै गयो ।

यात्रासँगै जात्रा पनि

किताब यात्रा फाउन्डेसन नयाँ मोडमा उभियो । विगत चार वर्षदेखि हरेक वर्ष नेपालमा किताब जात्रा गरिरहेको फाउन्डेसन पहिलोपटक नेपालका केही भूगोल नापेर जात्रा लिएर यसपटक छिमेकी मुलुक भारत पुग्यो ।

जात्राले पुस ८ मा देशबाहिर पहिलोपटक नयाँदिल्ली संस्करण आयोजना ग-यो । यो चानचुने कुरा थिएन । तर, गोर्खाली आँटले काम ग-यो । कार्यक्रम एकदिनको थियो । पठन संस्कृति जनजीवनको अभिन्न अंग बन्नुपर्छ भन्ने मूल मन्त्र समातेर जात्राले नयाँ दिल्लीको यात्रा तय ग-यो ।

लोधी रोडमा नेपाल–भारत मिलाप

नयाँदिल्लीस्थित इन्डिया ह्याबिटेट सेन्टर, लोधीरोडमा नेपालका संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री प्रेमबहादुर आले र भारतका संस्कृति तथा पर्यटनमन्त्री जी किशन रेड्डी झुल्किए । खासमा उनीहरू संयुक्तरूपमा किताब जात्राको पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय संस्करणको उद्घाटन कर्ममा आएका रहेछन् ।

मन्त्री आलेले बोल्दा केही बिराउलान् कि भन्ने सायद नेपाली स्रोताको मनमा डर थियो । तर, उनले त्यसो गरेनन् । ‘किताब जात्राले आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय संस्करण भारतबाटै शुरु गर्नु संयोग मात्रै नभएर नेपाल–भारत सम्बन्धको ऐतिहासिक निरन्तरताको कडीसमेत हो, नेपाल–भारतबीचको सम्बन्ध राजनीतिक र कुटनीतिक मात्रै होइन, जनता–जनताबीचको सम्बन्ध हो’ मन्त्री आले गम्भीर सुनिए, ‘हाम्रो संस्कृति, कला र साहित्यबीच गहिरो सम्बन्ध छ, नेपालको आर्थिक विकासमा प्रभाव पार्ने पर्यटनका साथै धार्मिक सम्बन्ध पनि बलियो छ ।’

नेपालका लागि भारतका पूर्वराजदूत राजन भन्दै थिए–‘नेपाल–भारत जनस्तरमा सम्बन्ध अझै प्रगाढ बनाउन साहित्यको योगदान हुनसक्छ ।’ यो सत्रमा वरिष्ठ फोटो पत्रकार रौनियारले मनोरञ्जनका लागि अर्नव गोस्वामीको टेलिभिजन कार्यक्रम समाचारका लागि एनडीटीभीको कार्यक्रम हेर्ने गरेको खासमा आफूहरूले करण जौहरबाट मनोरञ्जन लिन चाहेको बताउँदा पूर्वराजदूत राजन मुसुमुसु हाँस्दै थिए ।

मन्त्री आलेका समकक्षी मन्त्री रेड्डीले जे बोले त्यो नेपाल र नेपालीका लागि गद्गद् तुल्याउने खालको थियो । ‘हाम्रो सम्बन्ध सृष्टि र सभ्यता शुरुदेखिकै भएकाले यसलाई तोड्ने र दूरी पैदा गर्ने जति प्रयास भए पनि असफल हुँदै आएको छ, आज पनि सबैलाई भन्छु, ‘हाम्रो सम्बन्ध कसैले तोड्न सक्दैन,’ मन्त्री रेड्डी पनि भावुक सुनिए, ‘हाम्रो सभ्यता, संस्कृति, भावना, सन्त–ऋषि, खानपान, आस्थाका केन्द्रलगायत अनेकन आयाम एउटै छ । त्यसैले, हामीबीच निरन्तर एकता कायम थियो, छ र हुनेछ ।’उनले गौतम बुद्धको जन्मस्थान नेपाल नै भएको मात्र बताएनन्, बुद्धले ज्ञान प्राप्त गरेको भूमि भएको कारण पनि भारतले नेपाललाई ज्ञानको मूलको रूपमा लिएको स्वीकार गरे ।

अनि पूर्वराजदूत मुसुमुसु हाँसे

जात्राको पहिलो सत्र खासै प्रभावकारी सुनिएन । ‘नेपाल भारत सम्बन्ध’ शीर्षकमा भारतस्थित नेपाली दूतावासका कार्यवाहक राजदूत रामप्रसाद सुवेदी र एपीवान टेलिभिजनका सम्पादक टीकाराम यात्री छलफल थिए । यात्री सहजकर्ता रहेको उक्त सत्रमा कार्यवाहक राजदूत सुवेदीसमक्ष दर्शकदीर्घामा उपस्थित रहेका नेपाली युवाहरू गुनासो व्यक्त गर्दै थिए । उनीहरूको दुई प्रश्न थियो । सोध्दै थिए–‘दूतावासको झण्डा झुत्रा भएको छ, किन फेर्न सकिएन ? नेपाली दूतावासमा किन हाम्रो सहज पहुँच भएन ? कार्यवाहक राजदूतको परम्परागत जवाफ थियो, ‘सुधार गर्छु ।’

जात्राको दोस्रो सत्र केही मजेदार लाग्थ्यो । भारतीय स्तम्भकार तथा लेखक अतुल के. ठाकुर, नेपालका लागि भारतका पूर्वराजदूत केभी राजन, पेंगुइन यान्डम हाउसका वाणिज्य तथा गैरआख्यान सम्पादक मनीष खुराना, एनडीटीभीकी विदेश मामिला वरिष्ठ सम्पादक कादम्बिनी शर्मा र नेपालका वरिष्ठ फोटोपत्रकार विकास रौनियारबीच ‘ब्लोजोमिङ लिटरेरी सिन इन नेपाल एन्ड इन्डियन पब्लिसिङ मार्केट’ शीर्षकमा छलफल भएको थियो । ठाकुर सहजकर्ताको भूमिकामा थिए ।

नेपालका लागि भारतका पूर्वराजदूत राजन भन्दै थिए–‘नेपाल–भारत जनस्तरमा सम्बन्ध अझै प्रगाढ बनाउन साहित्यको योगदान हुनसक्छ ।’ यो सत्रमा वरिष्ठ फोटो पत्रकार रौनियारले मनोरञ्जनका लागि अर्नव गोस्वामीको टेलिभिजन कार्यक्रम समाचारका लागि एनडीटीभीको कार्यक्रम हेर्ने गरेको खासमा आफूहरूले करण जौहरबाट मनोरञ्जन लिन चाहेको बताउँदा पूर्वराजदूत राजन मुसुमुसु हाँस्दै थिए । किनकि, भारतीय मिडियाको पछिल्लो शैलीलाई रौनियारले गरेको व्यंग्य राजनले नबुझ्ने कुरै भएन ।

वरुणको वाइवाइ अनि नवराजको कविता

‘नेपालको आर्थिक परिदृश्य–रेमिट्यान्स, प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी एवं नेपाल भारत व्यापार’ शीर्षकमा आइएईका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुमन पोखरेल र रियान्डा बिज सर्भका अध्यक्ष भरत रिजाल गफिएका थिए । जसको सहजीकरण एपीवानकी पत्रकार समा थापाले गरेकी थिइन् ।

भारतीय पठन परिदृष्यमा नेपाली साहित्यबारे कलाकार तथा लेखक हरिवंश आचार्य, आख्यानकार अमर न्यौपाने र कवि नवराज पराजुलीले टीकाराम यात्रीका साथमा गफिएका थिए । यो सत्रमा आचार्यले आफूले राष्ट्रिय नाचघरमा अभिनय गर्दाका रमाइला क्षणदेखि ‘यमलोक’ क्यासेट ह्वात्तै बिक्री भएर सम्पत्ति जोडेको कुरा हास्यरसका साथ सुनाएका थिए ।

‘ट्रेकिङ नेपाल टु दि वल्ड’ शीर्षकमा सीजी कर्प ग्लोबलका प्रबन्ध निर्देशक वरुण चौधरी र टीकाराम यात्रीबीचको विमर्श सार्थक सुनिन्थ्यो । चौधरीले नेपालको वाइवाइ चाउचाउलाई कसरी विश्वबजारमा फैलाउने प्रयास भइरहेको छ भनेर आफ्नो अनुभव सुनाएका थिए ।
कवि नवराज पराजुली, अमर न्यौपाने, सुनील तिमल्सिनाका साथमा भारतीय कविहरूको काव्यिक प्रस्तुति मनमोहक लाग्थ्यो ।

किताब जात्रा–विश्व यात्रा

पहिलोपटक किताब जात्राको अन्तर्राष्ट्रिय संस्करणले केही सकारात्मक संकेतहरू दिएका छन् । नेपाल पर्यटकीय सम्भावना भएको देश हो भन्ने कुरालाई त यो जात्राले भारतीयमाझ प्रवाह ग¥यो नै, नेपाली भाषाका किताबलाई ती देशका पाठकसम्म जोड्ने माध्यम बन्न सक्छ भन्ने कुरालाई अझै घनिभूत पनि बनाइदियो । नेपाली साहित्यको बजार विस्तार, पर्यटनका साथै दुई देशबीचको सांस्कृतिक सम्बन्ध विस्तारमा थप टेवा दिन यस किसिमको कार्यक्रम प्रभावकारी हुने रहेछ भन्ने छनक पनि कार्यक्रमले दियो ।

जस्तो कि लामो समयदेखि सञ्चारकर्ममा समेत सक्रिय किताब जात्रा नयाँ दिल्ली संस्करणकी संयोजक आशा थपलिया भन्दै थिइन, ‘किताब र पठनलाई केन्द्रमा राखेर गरिने जात्राले दुई देशको सम्बन्धलाई अनेकौं आयामबाट बलियो बनाउने विश्वास भारतका किताबप्रेमीले व्यक्त गरेका छन् ।’

हरिवंशको हाँस्यचेत

किताब जात्राको अन्तर्राष्ट्रिय संस्करणको सन्दर्भमा किताब यात्रा फाउन्डेसनले यसै वर्षदेखि ‘किताब यात्रा अनर अवार्ड’ प्रदान ग¥यो । श्रीमती रमिलाका साथ सम्मान ग्रहण गर्न नयाँ दिल्ली पुगेका आचार्यले यसपटकको जात्रामा कम्ति हँसाएनन् । दिल्लीको चिसोमा आचार्यले आफ्ना संघर्षका दिनहरूबारे बातचित गर्दा दर्शक दीर्घामा बसेका नेपाली स्रोताका अनुहार हाँस्दा हाँस्दा राता–राता भएका थिए ।

अन्त्यमा अधिकारी

किताबको दिल्ली जात्राबाट ऋषिराम अधिकारी पक्कै पनि हौसिएका छन् । यसैले, पनि सायद अधिकारी कहिलेकाहीँ बर्बराउँदा हुन्, अनि भन्दा हुन्–‘र, अन्त्यमा हामी सबै एक दिन जात्रा हुनेछौँ ।’

किनकि, देशको सीमा नाघेर जात्राले अब पखेटा फिँजाएर विश्व यात्रामा निस्किन सुर कसिसकेको छ । नेपालबाहिर यसअघि कहीँ नगरिएको जात्राले आफ्नो पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय उडान भारतबाट शुरू गरिसकेको छ । यसको पहिलो ‘ट्रेलर’ नयाँ दिल्लीमा देखिइसकियो ।

भिडियाे:

तस्वीर/भिडियाे : मेराेलाइफस्टाइल

यो पनि पढ्नुहोस्
म यसरी बने संस्कृतिविद्
सकेन्ड ह्यान्ड कपडा बेचेरै मालामाल, १ सयदेखि ३० हजारसम्मका लुगा (भिडियोसहित)
‘लेहंगा र साडी डिजाइन गर्दैमा फेसन डिजाइनर भइँदैन’
कोरोनाले सौन्दर्य व्यवसायी महिला पुनः भान्सामै सिमित हुनुपर्ने अवस्था