यी हुन् महादेवको ताण्डव नृत्यका रहस्य !
ताण्डव शब्द भगवान् शिवसँग जोडिएको छ । ताण्डवको अर्थ हुन्छ, उग्र वा स्वच्छन्द क्रियाकलाप । ताण्डव महादेवद्वारा गरिने अलौकिक नृत्य हो ।
१. ताण्डवका प्रवर्तक शास्त्रका अनुसार शिवजीलाई नै ताण्डव नृत्यका प्रवर्तक मानिन्छ । तर अन्य काव्य ग्रन्थमा दुर्गा, गणेश, भैरव, श्रीराम आदिका ताण्डवको उल्लेख गरिएको छ ।
२. रावणले आफ्ना आराध्य महादेवको स्तुतिमा शिव ताण्डव स्तोत्रको रचना गरेका थिए । यो बाहेक आदि शंकराचार्यद्वारा रचित दुर्गा ताण्डव, गणेश ताण्डव, भैरव ताण्डव एवम् श्रीभागवतानन्द रचित श्री राघवेन्द्रचरितममा राम ताम ताण्डव स्तोत्रको पनि उल्लेख गरिएको छ ।
३. ताण्डव नृत्य
मान्यता छ कि रावणले भवनमा पूजा सकिएपछि शिवजीले, महिषासुर मारेपछि दुर्गाले, गजमुखको पराजयपछि गणेशजीले, व्रह्माको पाँचौँ मुख काटेपछि आदि भैरवले र रावणको मृत्युपछि आदि भैरवले ताण्डव नृत्य गरेका थिए ।
४. वनस्पति शास्त्रका अनुसार एक घाँसलाई पनि ताण्डव भनिएको छ ।
भनिन्छ, भगवान् शिवले यी दुई बेलामा ताण्डव नृत्य गर्छन् । पहिलो क्रोधित भएका बेला र दोश्रो डमरु बजाएका बेला । शिवले गरेको यो ताण्डव रूपलाई नटराज भनिन्छ ।
केहीले भने शिवले ताण्डव गरेर सारा सृष्टि नष्ट गरिदिएको मान्यता राख्छन् । त्यस्तै अर्को मान्यताअनुसार भगवान् शिवले जब हिमालयमा ज्ञान प्राप्त गरे तब, ताण्डव नृत्य गरेको बताइएको छ । उनले आनन्दमा गरेको नृत्यलाई पछि ताण्डव भनिएको पनि केहीले बताउँछन् ।
