यी हुन् अनुहारमा चायाँ पोतो आउने कारण, कसरी बच्ने ?
अनुहारमा देखिने छालाको समस्यामध्ये चायाँ पोतो पनि एक हो । अनुहारमा आउने छायालाई चायाँ वा कालोपोतो भन्न सकिन्छ । यो हल्का वा गाढा पनि हुन्छ । मेडिकल भाषमा चायाँ–पोतोलाई मेलाज्मा भनिन्छ । विशेषगरी यो महिलाहरुलाई मात्र आउँछ भन्ने आमबुझाई पनि छ । तर, महिला, पुरुष दुवैमा यो समस्या देखिन सक्छ । यो समस्या हुनेहरुलाई गाला, निधार, माथिल्लो ओठ, नाकमा समेत हल्का खैरो–कालो रंगका धब्बाहरु देखा पर्दछ । त्यसैले चायाँ पोतो आउनुको कारणहरु के के हुन् ? र, यसलाई कसरी नियन्त्रण गर्न सकिन्छ भन्ने विषयमा छाला, यौन रोग तथा सौन्दर्य विशेषज्ञ डा.विकास पौडेलको सुझाव यस्तो छ :
कारणहरु
– चायाँ–पोतो आउनुको मुख्य कारण सूर्यको किरण नै हो । सूर्यको परावैजनी किरणले छालाको विभिन्न समस्या निम्त्याउन सक्छ । यसले छालालाई नकारात्मक असर पु¥याउँछ ।
– चाँयापोतो आउनुको अर्को कारण वंशाणु पनि हुन्छ । यदि परिवारको सदस्यहरुमा मेलास्मा आउने गुण छ भने छोराछोरीलाई पनि चायाँ पोतो आउने सम्भावना बढ्छ ।
– घामको किरणले मात्र होइन बत्तीको प्रकाश, कम्प्युटर, मोबाइलको प्रकाशले पनि यो समस्या देखा पर्न सक्छ ।
– पेट, गर्भाशय, थाइरोइड जस्ता स्वास्थ्य समस्या भएमा र अलि लामो समय बिरामी भएमा पनि अनुहारमा कालोपोतो देखिन सक्छ ।
– महिलाहरुमा गर्भनिरोधक चक्की पिल्स, नरप्लान्ट वा कन्ट्रासेप्टहरूको प्रयोगले चाँया पोतो आउने हुन्छ ।
– हर्मोनल चेन्ज, गर्भावस्थामा पनि चायाँ पोतो आउने समस्या हुन्छ ।
– घाममा धेरै समय काम गर्ने व्यक्तिहरु तथा बाहिरी फिल्डमा काम गर्ने व्यक्तिहरुमा पनि यो समस्या हुन सक्छ ।
बच्ने उपाय
– सनब्लकको प्रयोग गर्ने बाहिर घाममा ननस्किए वा घाम नै नलागेको दिन भए पनि सनब्लक क्रिम लगाउन जरुरी छ । जाडोको बेला होस् वा गर्मीको बेला, अनि जहाँसुकै बसे पनि सनब्लक लगाउन अनिवार्य छ ।
– सनब्लकको प्रयोग गर्दा घाममा धेरै समय बस्ने व्यक्तिहरुले धेरै एसपिएफ भएको सलबल्कको प्रयोग गर्ने कम्तिमा पनि एसपिएफ ३० र ५० को सनब्लक प्रयोग गर्नु पर्छ ।
– एकपटक लगाएको सनब्लकले बढिमा ३ घन्टा मात्र काम गर्ने भएको भएर कम्तिमा पनि दिनको ३ पटक सनब्लकको प्रयोग गर्नु पर्छ ।
– बाहिर फिल्डमा काम गर्नु हुन्छ भने एकदमै चर्को घाम भएको बेला ९ देखि ३ बजेसम्मको चर्को घाममा सकेसम्म काम नगर्ने ।
– पूरा बाहुला भएको लुगा लगाउने, ह्याट वा क्याप लगाउने, मास्क लगाउने गर्दा पनि केही हदसम्म घामबाट बच्न सकिन्छ ।
– बाहिर घाममा हिड्दा छाता ओडेर हिड्ने ।
– ताजा फलफूल, सागसब्जी, सन्तुलित खानाका साथै व्यायाम र सकारात्मक सोचाइले पनि यो समस्या न्यून हुन्छ ।
उपचार
–चाया पोतोको बेलैमा उपचार ग¥यो भने शतप्रतिशत निको हुन्छ । कतिपय चाया–पोतो उपचारले गएको छ तर सावधानी नअपनाउँदा फेरि बल्झिन्छ । उपचारबाट पूर्णरुपमा निको हुने र फेरि आउँदै नआउने भन्ने धारणाचाहिँ गलत हो । यो समस्या हुनेहरुले केयर वा मेन्टिनेन्स नगरे त्यो फेरि आउँछ ।
–छालाको माथिल्लो पत्रमा हुने चाँया सजिलै औषधिहरूबाट निको हुन्छ तर छालाको तल्लो पत्रमा हुने चाँया औषधिबाट निको हुन समय लाग्छ । यसको लागि लेजर प्रविधि अपनाउनु पर्छ । यसका साथै सन ब्लकको प्रयोग पनि चायाँबाट बच्न सकिने उत्तम उपाय हो ।
यसको उपचार विभिन्न पद्धतिले गर्न सकिन्छ । मुख्य कुरा भरपर्दो र विश्वसनीय हुनुप¥यो । औषधिको प्रयोग, केमिकल पिलिङ र लेजर प्रविधिबाट पनि चायाँ–पोतोलाई हटाउन सकिन्छ । त्यसैले यस्ता समस्या देखिएको खण्डमा विशेषज्ञको सल्लाहअनुसार उपचार गर्नुपर्छ ।