नारायणमान बिजुक्छेले भोगेको संसद– ‘जहाँ दलालहरुको हालिमुहाली चल्छ’

नेपाल मजदुर किसान पार्टी (नेमकिपा)का अध्यक्ष नारायणमान बिजुक्छे आजभोलि भक्तपुरस्थित आफ्नै निवासमा विश्राम गरिरहेका छन् । २६ वर्षे संसद यात्रापछि ८० टेकेका बिजुक्छे अब जीवनमा कहिल्यै निर्वाचन लड्ने छैनन् । अर्थात्, सांसदकारुपमा उनी न संसद भवन प्रवेश गर्नेछन्, न ड्यासमा अभिएर चर्का भाषण गर्ने वा सरकार र बेथितिविरुद्ध बोल्ने नै छन् ।

तर, राजनीतिबाट भने उनले सन्न्यास लिएका छैनन् । घरमै बसेर राजनीतिक गतिबिधि नियालिरहेका छन् । संसदमा उठ्ने हरेक प्रश्नको अस्तित्व केलाइरहेका छन् । नेमकिपाको तर्फबाट प्रतिनिधित्व गर्दै संसद छिरेका सांसदलाई सल्लाह–सुझाव दिइरहेका छन् । अनि, भक्तपुर वरिपरी हुने विभिन्न राजनीतिक, सामाजिक तथा शैक्षिक गतिविधिमा आफूलाई समाहित गराइरहेका छन् ।

बिजुक्छेले घरबाट देशको राजनीति र संसद दुवै नियालिरहेका छन् । तर, दुवैप्रति उनको असन्तुष्टी छ । उनलाई न राजनीति राजनीतिजस्तो लाग्छ न संसद संसदजस्तो । ‘राजनीतिमा जुन सेवा भाव हुनुपर्ने हो त्यो छैन,’ बिजुक्छे प्रश्न गर्छन्, ‘राजनीतिले ठेकदार जन्माउने र उनीहरुलाई पाल्ने काम गरेर कहिँ हुन्छ ?’

‘काठमाडौं जान नपरेपछि फुर्सदिलो भएको छु,’ बिजुक्छे भन्छन्, ‘साथी–भाईसँगको भेटघाट र विभिन्न कार्यक्रमहरुमा सहभागी भएरै दिन बितिरहेका छन् ।’ राति ढिला (११–१२ बजे) सुत्ने भएकाले बिजुक्छे बिहान ८ बजेमात्र उठ्छन् । कालो चिया पिएर पत्रपत्रिका पढ्छन् । त्यसपछि कार्यक्रमको स्याडूल हेर्छन् । कुनै कार्यक्रम छ भने घरबाहिर निस्कन्छन्, छैन भने घरमै पुस्तक पढेर–लेखेर बस्छन् । अर्थात, उनको अधिकांश समय लेखपढमै बितिरहेको छ ।

संसदबाहिरबाट संसदलाई नियाल्दा

बिजुक्छेले घरबाट देशको राजनीति र संसद दुवै नियालिरहेका छन् । तर, दुवैप्रति उनको असन्तुष्टी छ । उनलाई न राजनीति राजनीतिजस्तो लाग्छ न संसद संसदजस्तो । ‘राजनीतिमा जुन सेवा भाव हुनुपर्ने हो त्यो छैन,’ बिजुक्छे प्रश्न गर्छन्, ‘राजनीतिले ठेकदार जन्माउने र उनीहरुलाई पाल्ने काम गरेर कहिँ हुन्छ ?’

एकदिन बिजुक्छे काम विशेषले भक्तपुरबाट काठमाडौं आउँदै थिए । उनले मीनभवनस्थित यातायात व्यवस्था विभाग अगाडि सांसदहरुको हुल देखे । के भएको रहेछ भनेर बुझ्न गाडीबाट ओर्लिए । ‘यहाँ के भइरहेको छ ?’ विभाग अगाडि पुगेपछि बिजुक्छेले एक अपरिचित व्यक्तिलाई सोधे । ‘ठेक्का खुलेको छ दाइ’ ती व्यक्तिले जवाफ दिए । उनको कुरा सुनेपछि बिजुक्छे त्यहाँबाट फरक्क फर्किए । उनी केही समयअघिको यस विषयलाई उदाहरणको रुपमा प्रस्तुत गर्दै सांसदहरुको काममाथि व्यंग्य गर्छन् ।

साथै, सांसदहरु संसद बैठक छाडेर एनजिओको कार्यक्रममा लाम लागेर जाने गरेको पनि उनलाई चित्त बुझेको छैन । भन्छन्, ‘एनजिओले नेताहरुलाई खत्तम पारिदियो ।’ पछिल्लो समय नेताले ठेकेदार जन्माउने र तिनै ठेकेदार चुनाव लडेर मन्त्री हुने प्रवृत्ति बढेकोप्रति बिजुक्छेको गुनासो छ । भन्छन्, ‘राजनीतिमा दूधलाई बिरालो साक्षी भइरहेको छ ।’ अहिलेको संसदप्रति बिजुक्छेका केही असहमति छन् । जसरी प्रधानमन्त्री–मन्त्रीहरुले संसदबारे अवगत गराउनुपर्ने हो त्यसो हुन नसकेको उनको भनाई छ ।

अहिले संसदमा निस्वार्थ भावनाले देश–जनता र राष्ट्रियताको पक्षमा प्रश्न गर्नेको कमी रहेको बिजुक्छेको निचोड छ । जसरी हिजो उनी निर्धक्क भएर संसदमा आफ्ना कुरा राख्थे । उनलाई व्यक्तिगत रुपमा कसैको विरोध गरेर पाउनु केही छैन । तर, सबैले आफ्नो जिम्मेवारी र भूमिका निर्वाह गर्ने हो भने देश परिवर्तन हुन धेरै समय नलाग्ने उनको बुझाई छ

कहिलेकहिँ संसदमा उठ्ने विषयमा पनि सांसदको व्यक्तिगत स्वार्थ हाबी हुने र त्यो स्वार्थ पुरा भएपछि विषय साम्य हुने बिजुक्छेले राम्रोसँग बुझेका छन् । ‘कहिलेकाहिँ मन्त्रीमाथि प्रश्न गरिन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘संसद बैठकपछि मन्त्रीले ‘ल भन्नुस् के गर्नुपर्ने हो ?’ भन्छन् । त्यसपछि आफन्त–कार्यकर्तालाई जागिर, सरुवा–बढुवा वा अन्यमा कुरा मिल्छ अनि अर्कोपटक त्यस विषयलाई कसले फलो गर्ने ?’

अहिले संसदमा निस्वार्थ भावनाले देश–जनता र राष्ट्रियताको पक्षमा प्रश्न गर्नेको कमी रहेको बिजुक्छेको निचोड छ । जसरी हिजो उनी निर्धक्क भएर संसदमा आफ्ना कुरा राख्थे । उनलाई व्यक्तिगत रुपमा कसैको विरोध गरेर पाउनु केही छैन । तर, सबैले आफ्नो जिम्मेवारी र भूमिका निर्वाह गर्ने हो भने देश परिवर्तन हुन धेरै समय नलाग्ने उनको बुझाई छ ।

‘नेतृत्वले राम्राभन्दा पनि हाम्रालाई टिकट दिने, मन्त्री बनाउने र पक्षपोषण गर्ने गरेका कारण यस्तो अवस्था आएको हो,’ बिजुक्छेको निस्कर्ष छ । संसदमा बोल्दा मन्त्रीहरु प्रशस्त तयारी गरेर र सांसदहरु पनि आफूले बोल्ने, प्रश्न गर्ने विषयमा पोख्त भएर आउनुपर्ने उनको भनाई छ ।
एकपटक आफू भारतको संसद बैठकमा सहभागी हुँदा एक भारतीय सांसदले उठाएको प्रश्नमा सम्बन्धित मन्त्रालयका मन्त्रीले तथ्य र तथ्यांकसहित जवाफ फर्काएको उनी सम्झन्छन् ।

त्यसपछि ती सांसदले फेरि मन्त्रीले प्रस्तुत गरेको तथ्यांकमा कहाँ–कहाँ गल्ती छ र तथ्यांकमा के–के कुरा मिलेका छैनन् भनेर एक–एक कुरा केलाएको उनले आफ्नै आँखाले देखे । उनी भन्छन्, ‘हामीकहाँ यसरी अध्ययन गर्ने परिपाटी नै छैन ।’ त्यस्तै, श्रीलंकामा कुन विषयमा कुन सांसदले के बोल्ने भन्ने पहिल्यै छलफल गरेर संसद बैठकमा जाने गरेको बिजुक्छे बताउँछन् । तर, नेपालमा भने एउटै विषयमा बोल्दा पनि एउटै पार्टीका चार सांसदबाट चार कुरा आउने गरेकोप्रति उनको गुनासो छ ।

सम्झनामा संसद

२०४८ देखि २०७० सालसम्म भएका ५ निर्वाचनमा बिजुक्छे भक्तपुर क्षेत्र नम्बर १ बाट निर्वाचित भए । यसरी ७८ वर्षीय बिजुक्छेले आफ्नो जीवनको तीन भागको एक भाग संसदमै बिताए । प्रष्ट विचार, राजनीति र नेतृत्वप्रति तिक्ष्ण प्रहार, मनमा लागेका कुरा निसंकोच प्रवाह, राष्ट्रियताको पक्षमा वकालत आदि । बिजुक्छेका मुख्य विशेषता हुन् । संसदमा उनले आफूलाई सधैं प्रतिपक्षको रुपमा उभ्याए र राष्ट्रियताको पक्षमा वकालत गरिरहे । २६ वर्षे संसद यात्राका क्रममा बिजुक्छेले जीवनमा तिता–मीठा दुवै अनुभव संगालेका छन् ।

संसद कसरी चल्छ भन्ने उनले बेलायत, स्वीजरल्याण्ड, अमेरिका, फ्रान्स, भारत र चीन लगायतका देशको संविधान पढेर राम्रोसँग बुझेका थिए । जनआन्दोलन २०४६ ले प्रजातन्त्र पुर्नस्थापना गरेपछि २०४८ सालमा प्रतिनिधि सभा निर्वाचन भयो । त्यतिबेला, सभामुख दमननाथ ढुंगाना थिए । १ मिनेट बोल्न पाउनेगरी शुन्य समयको व्यवस्था हुन्थ्यो । तर, संसदमा सभामुख, पार्टी नेतृत्व, पत्रकारलगायतलाई सम्बोधन गर्दागर्दै सांसदहरुको १ मिनेटको समय सकिन्थ्यो । बिजुक्छे भने विषय केन्द्रित भएर बोल्थे ।

२६ वर्षे संसद यात्राका क्रममा बिजुक्छे आफूलाई पार्टीको सिद्धान्त र जनताले दिएको अभिभारा अनुरुप प्रस्तुत गरेको बताउँछन् । एकपटक बिजुक्छेले भक्तपुरलगायतका केही स्थानलाई सांस्कृतिक नगर घोषणा गर्नुपर्ने कुरा संसदमा उठाए । सांस्कृतिक पर्यटकीय स्थल वरिपरि पक्की घरहरु ठडाउन नपाइयोस् भन्ने यसको मुख्य उद्धेश्य तथा आशय थियो ।

विशेष समयमा दिइएको ५ मिनेटको समयमा उनी विद्येयक र सार्वजनिक महत्वका कुरा राख्थे । त्यस्तै, कुनै विषयमा ध्यानाकर्षण गराउनु पर्दा लेखेर दिने र एक हप्तापछि बोल्न पाउने व्यवस्था थियो । बिजुक्छे त्यतिबेला सरकारी कार्यालयमै पुगेर त्यहाँका व्यथिति केलाउँथे । कर्मचारीसँग नाम गोप्य राख्ने शर्तमा सूचना संकलन गर्थे र संसदमा त्यो कुरा उठाउँथे ।

संसद छिर्नुअघि बिजुक्छेले संसदमा देश र जनता, विकास र समृद्धि, राष्ट्रियता र स्वाभिमानका विषयमा कुरा हुन्छन् होला भन्ने सोचेका थिए । तर, २६ वर्षे संसद यात्राका क्रममा उनले यी विषयमा छलफल भएको कमै सुने । भन्छन्, ‘त्यहाँ त व्यक्तिगत स्वार्थका कुरा पो हुँदारहेछन् । मलाई अहिलेसम्म पनि अचम्म लाग्छ ।’

२६ वर्षे संसद यात्राका क्रममा बिजुक्छे आफूलाई पार्टीको सिद्धान्त र जनताले दिएको अभिभारा अनुरुप प्रस्तुत गरेको बताउँछन् । एकपटक बिजुक्छेले भक्तपुरलगायतका केही स्थानलाई सांस्कृतिक नगर घोषणा गर्नुपर्ने कुरा संसदमा उठाए । सांस्कृतिक पर्यटकीय स्थल वरिपरि पक्की घरहरु ठडाउन नपाइयोस् भन्ने यसको मुख्य उद्धेश्य तथा आशय थियो ।

यस विषयमा ऐन बनाएर संसदले पास गर्नुपर्ने हुन्थ्यो । तर, ऐन संसदमा नै आएन । यसबारे बिजुक्छेले बारम्बार प्रश्न उठाइरहे । मन्त्रीसँग पनि कुरा गरे । ‘तर, मन्त्रीलाई सांस्कृतिक सहर भनेको के हो भन्ने नै थाहा थिएन,’ उनी भन्छन् । त्यस्तै, एकजना भारतीय पत्रकारले संसदमा यसो बोल, उसो गर भनेर आफूलाई सिकाउने गरेको बिजुक्छे सम्झन्छन् । ‘संसदमा मैले एमालेको पनि आलोचना गर्ने भएकाले उसले मलाई के सम्झिएछ कुन्नी । भारतको तारिफ गर्न सिकाउँथ्यो,’ बिजुक्छे भन्छन्, ‘पछि म कम्युनिष्ट हो भन्ने थाहा पाएपछि मेरो नजिक नै आएन ।’

बिजुक्छे यसरी संसदमा दलालहरुको पनि हालिमुहाली हुने गरेको बताउँछन् । उनकाअनुसार राजाले पनि संसदमा अप्रत्यक्षरुपमा हस्तक्षेप गर्थे । बिजुक्छेले संसदमा पहिलोपटक भ्रष्टाचार र नेपाल–भारत सीमाको विषयमा कुरा उठाएका हुन् । आफूलाई देशको चिन्ता भएको र मन्त्री हुने लालच नभएका कारण प्रष्टरुपमा कुरा राख्ने गरेको उनी बताउँछन् । उनले २६ वर्षे संसद यात्राका क्रममा थुप्रै गैरजिम्मेवार सांसद भेटेका छन् । देशमा त छँदै थियो विदेश गएरसमेत सांसदले लाजमर्दो काम गरेको उनी सुनाउँछन् ।

उनी भरतमोहन अधिकारीले २०५६ सालमा संसदमा गरेको एउटा संबोधनलाई कहिल्यै बिर्सदैनन् । भरतमोहन त्यतिबेला विराटनगरको एक माडवाडीका सल्लाहकार थिए । उनले संसदमा सोही कम्पनीको पक्षपोषण गरेर बोले । भरतमोहन बोल्दै गर्दा बिजुक्छेले उठेर अब्जेक्सन जनाए । भने, ‘सभामुख महोदय उहाँ यस कम्पनीको सल्लाहकार हुनुहुन्छ ।’ त्यसपछि भरतमोहन लाजले थचक्क बसे ।

एकपटक बिजुक्छेसहित केही सांसद नेपालको प्रतिनिधित्व गर्दै संयुक्त राष्ट्रसंघको बैठकमा भाग लिन गएका थिए । यो नेपाली सांसदका लागि राम्रो अवसर थियो । तर, बैठकमा भाग लिन गएका सांसद त्यहाँ पुगेपछि आफन्त भेटघाट र घुमघाममै रमाए । बिजुक्छे भन्छन्, ‘बैठकमा नेपालका लागि ४–५ वटा कुर्सी छुट्याइएको थियो । तर, मबाहेक बैठकमा कोही भएनन् । सबै रमाइलोमा लागे ।’

उनी भरतमोहन अधिकारीले २०५६ सालमा संसदमा गरेको एउटा संबोधनलाई कहिल्यै बिर्सदैनन् । भरतमोहन त्यतिबेला विराटनगरको एक माडवाडीका सल्लाहकार थिए । उनले संसदमा सोही कम्पनीको पक्षपोषण गरेर बोले । भरतमोहन बोल्दै गर्दा बिजुक्छेले उठेर अब्जेक्सन जनाए । भने, ‘सभामुख महोदय उहाँ यस कम्पनीको सल्लाहकार हुनुहुन्छ ।’ त्यसपछि भरतमोहन लाजले थचक्क बसे ।

यो पनि पढ्नुहोस् :
यस्तो थियो महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको लाइफस्टाइल
जुवामा जितेको १ लाखले बनेको केशर बगैंचा, यसरी बन्यो ‘गार्डेन अफ ड्रिम्स’