हाम्रै हेलचेक्राईंले बढ्दै पानीको समस्या

आज मार्च २२ तारिख विश्व जल दिवस । सन् १९९२ मा ब्राजिलको रियो दि जेनेरियोमा भएको संयुक्त राष्ट्र संघको भेलाले यो दिनलाई जल दिवसको मनाउने घोषणा गरेपछि सन् १९९३ देखि प्रत्येक बर्ष यो दिवस मनाउँदै आईएको छ ।

पानी जीवनको मुख्य आधार हो भन्ने कुरामा कुनै शंका छैन । पानीले हामीलाई जीवन दियो, बाँच्ने आधार दियो । तर हामीले पानीलाई विनाशको बाटोतर्फ धकेल्यौं । त्यसैले, अहिले पानी मानिसको बाँच्ने आधार जति रहेको छ, त्यो भन्दा बढी पानी मानिसको विनाशको आधार बन्दै गएको छ ।

विश्वमा दुषित पानीको कारण हुने झाडापखालावाट दैनिक ८ सय भन्दा बढी ५ बर्ष मुनिका बालबालिकाको मृत्यु हुने गर्छ । प्रदुषित पानी, सरसफाइको अभावको कारण बार्षिक २ लाख ९७ हजार बालबालिकाको मृत्यु भैरहेको छ ।

यो बर्षको जल दिवसको नारा ‘पानीलाई महत्व दिऔं’ भन्ने रहेको छ । यो नारालाई हामीले आजको दिनमा मात्र नभएर बर्षौ बर्षसम्म पालना गर्यौ भने सायद पानीले गर्ने अभाव र विनाशमा कमी ल्याई हाम्रो दरसन्तानलाई जिउने बलियो आधार पनि दिन सक्छ ।

– सन् २००१ देखि २०१८ सम्म भएका विभिन्न प्राकृतिक घटनामा ७४ प्रतिशत पानीको कारणले भएको थियो । पछिल्लो २० बर्षमा बाढी र सुख्खाको कारण १ लाख ६६ हजार मानिसहरूको मृत्यु भएको थियो । बाढी र सुख्खाले यो अवधिमा ३ अर्ब मानिसहरू प्रभावित भए भने यसले ८ सय अर्ब रुपैयाँ भन्दा बढीको क्षति गरेको थियो ।

– सन् २०३० सम्ममा विश्वका ७० करोड मानिसहरू पिउने पानीका लागि आफ्नो बासस्थान छोड्ने अवस्थामा पुग्ने छन् ।

– सन् १९०० देखि अहिलेसम्म सुख्खाका कारण १ करोड १० लाख मानिसहरूको मृत्यु भैसकेको छ भने २ अर्ब मानिसहरू प्रभावित भएका छन् ।

– सन् १९९० पछि पानीको प्रदुषण विश्वब्यापी रूपमा बढ्दै गएको छ । दक्षिण अमेरिका, अफ्रिका र एशियाको एक तिहाई नदीहरू प्रदुषित हँुदै गएका छन् ।

– भुमिगत स्रोतवाट झिकिएका पानीमा आर्सेनिकको मात्रा बढ्दै गएको छ । यो पानीले अहिले ७० भन्दा बढी मूलुकका १४ करोड मानिसहरूलाई प्रभावित गरेको छ ।

– पछिल्लो १ सय बर्षको अवधिमा पृथ्वीमा रहेको ७० प्रतिशत सिमसारहरू हराएका छन् । जसको कारण अत्याधिक शुद्ध पानीको स्रोतहरू गुमेका छन् ।

– विश्वमा प्रत्येक ५ जनामध्ये २ जनाले हात धुने सुविधावाट बन्चित हुनु परेको छ । यो अनुसार १ अर्ब ६० करोड ब्यक्तिसंग हात धुन साबुन वा पानीको समस्या रहेको छ भने १ अर्ब ४० करोडसंग कुनै किसिमको सुविधा रहेको छैन ।

– विश्वमा सञ्चालनमा आएका आधाभन्दा बढी विद्यालयमा हात धुने सुविधा छैन ।

– विश्वमा दुषित पानीको कारण हुने झाडापखालावाट दैनिक ८ सय भन्दा बढी ५ बर्ष मुनिका बालबालिकाको मृत्यु हुने गर्छ । प्रदुषित पानी, सरसफाइको अभावको कारण बार्षिक २ लाख ९७ हजार बालबालिकाको मृत्यु भैरहेको छ ।

– यदि स्वच्छ पिउने पानीको ब्यवस्था गर्ने हो भने विश्वमा पानीको कारण हुने रोगहरूलाई १० प्रतिशले कमी गर्न सकिन्छ ।

स्रोतहरूः युएन, डब्लुएचओ, युनिसेफ, वर्ल्ड बैंक, युनेस्को, एफएओ, डब्लुएचओ ।